Het slechte weer, het falen van de goede voornemens en de rekeningen die na een dure decembermaand op de mat ploffen, waren voor de Britse psycholoog Cliff Arnall in 2005 redenen om de derde maandag in januari te bestempelen als blue monday. Het was totaal geen serieuze wetenschap, maar onderdeel van een reclamecampagne voor vakanties.

Ook volgens psycholoog en geluksonderzoeker Ad Bergsma is het allemaal flauwekul. "Het is in de hoofden van mensen gaan zitten en elk jaar wordt het sterker gemaakt", zegt hij. Op de vraag of het misschien toch aannemelijk is dat Nederland maandag collectief een sombere dag beleeft, is hij dan ook duidelijk: "Nee."

Een dergelijke dag laat zich niet voorspellen, stelt Bergsma. "Slechts 10 procent van de omstandigheden bepalen hoe iemand zich voelt. Voor de rest wordt dit bepaald door toevallige factoren en die zie ik niet terug in de gestelde definitie van blue monday", verduidelijkt de onderzoeker. "Als je elke dag gaat meten, dan is er altijd één dag het meest somber. Maar het verschil met de op één na somberste dag zal zeer klein zijn."

Uit de definitie van Arnall zou ook blijken dat mensen zich op maandag sowieso neerslachtiger voelen, omdat het weekend dan nog ver weg is. Ook dit klopt volgens Bergsma niet. "Gemiddeld voelen mensen zich gelukkiger op maandag dan op vrijdag. Na het weekend is iedereen weer opgeladen, terwijl we aan het einde van de werkweek juist moe zijn."

Ook mislukte voornemens kunnen blue monday niet verpesten. "Het geeft juist plezier", stelt Bergsma. "Stoppen met roken bijvoorbeeld geeft mensen een ongelukkig gevoel. Het maakt mensen juist weer blij als ze van hun goede voornemens af zijn." Mensen voelen zich vooral somber wanneer ze moe zijn. "Wie lekker in zijn vel zit, kan al het onbenullige aan."

Maar Bergsma wil somberheid niet afdoen als iets negatiefs. "Ik ken niemand die daar nooit last van heeft. Het is soms ook een heel bruikbaar signaal. Dit gevoel dwingt ons om ergens bij stil te staan. Op het moment dat iemand daarin blijft hangen, kun je spreken van een depressie."

Ybe Meesters, hoofd van de polikliniek Winterdepressie van het Universitair Centrum Psychiatrie in Groningen, behandelt patiënten die lijden aan een winterdepressie. Volgens hem klinkt de theorie achter blue monday aannemelijk, "maar hij klopt niet".

Mensen met een winterdepressie voelen zich niet alleen ongelukkiger omdat het korter licht is en ze daardoor slechter slapen, maar ook omdat ze meer calorierijk voedsel eten en daardoor aankomen. "Maar het is echt niet zo dat op blue monday meer mensen hier last van hebben", zegt Meesters.

Voor ongeveer 3 procent van de Nederlanders is deze seizoensgebonden depressie een terugkerend patroon. Meesters behandelt deze groep met lichttherapie om het tekort aan daglicht in de wintermaanden als het ware te compenseren. In het voorjaar, wanneer de dagen weer langer worden , krabbelen de mensen weer op, ziet Meesters.

Wie toch bang is om maandag een rotdag te hebben, moet de dag volgens Bergsma positief benaderen. Zo adviseert de psycholoog om bijvoorbeeld eens vijf dingen te doen voor een ander. Ook een actieve houding helpt daarbij. Mensen voelen zich namelijk gelukkiger als ze bewegen. Een ander idee is om elke dag drie dingen op te schrijven waarvoor je dankbaar bent.

"Mensen besteden van nature meer aandacht aan dingen die fout gaan. Dat is soms goed, want zo herkennen mensen gevaar. Maar daardoor vergeten we hoeveel dingen eigenlijk goed gaan", legt hij uit.

Voor de echte positivo's heeft de psycholoog nog een extra tip: "Steek als je wakker wordt je handen in de lucht en begin de dag door hard te juichen. Doen alsof je het leuk hebt kan er namelijk voor zorgen dat je het ook echt leuk krijgt. Fake it till you make it."

Dit artikel verscheen in 2015 voor het eerst op NU.nl. Omdat het nog altijd relevant is, hebben we het stuk opnieuw op de voorpagina geplaatst. Wel is Ybe Meesters inmiddels met pensioen. De polikliniek Winterdepressie bestaat nog. En blue monday is niet meer de maandag in de laatste volle week van januari, maar 'gewoon' de derde maandag in januari.