Pakweg een kwart van de Nederlandse liefdespartners heeft volgens onderzoek van Nibud weleens bonje over geldzaken. Vriendschappen kunnen onder geldkwesties zelfs bezwijken. Bijna drie kwart van de Amerikanen zou een vriend laten vallen om een financieel geschil van 500 dollar.

Maar voor familieleden is geld pas écht dynamiet. Meer dan de helft van de Nederlanders heeft geen contact meer met één of meer familieleden, vaak een broer of zus. De belangrijkste oorzaak daarvan is ruzie over geld.

"Familieruzies over geld zijn heel ingrijpend", zegt familietherapeut en onderzoeker Else-Marie van den Eerenbeemt. "Vrienden kunnen na een ruzie uit elkaar gaan, maar met familie kun je niet breken. Geldruzies gaan zelfs regelmatig over op de volgende generatie."

"Je hoort als kind bijvoorbeeld dat een oom geld van de familie heeft gestolen. Of dat een tante je oma financieel heeft benadeeld. Zo word je van jongs af aan met wantrouwen over geld opgezadeld. Daar kom je niet meer vanaf."

Van den Eerenbeemt herinnert zich een tragisch voorbeeld van twee broers. "De arme broer leende een paar ton van de rijke om een huis te kopen. Hij zou die lening aflossen uit de latere erfenis van ma. Maar toen moeder overleed, bleek dat ze alles had nagelaten aan KNGF Geleidehonden. Toen moest de ene broer zijn huis verkopen om de andere terug te betalen. Dat leidde tot een enorm conflict. De broers wilden elkaar nooit meer zien."

"Op je geld word je door anderen afgerekend. Er zijn familieleden die altijd geld komen vragen als ze weten dat je het hebt", zegt de familietherapeut. Haar advies? "Familie moet je geen geld lenen, maar geven. Al mag je natuurlijk grenzen trekken. Zeg bijvoorbeeld: 'Ik wil je op gang helpen, maar niet met het hele bedrag.' Of: 'Ik wil je dochter helpen met studiekosten.'"

Een andere manier om familiaire onvrede in de kiem te smoren, is dat een rijk familielid de minder rijke broers en zussen elk jaar eenzelfde bedrag schenkt. "Dat voorkomt dat hij of zij het hele jaar wordt afgerekend op geld."

Ook onder vrienden kan geld voor ruzie zorgen. "Geld vertegenwoordigt niet alleen waarde, maar ook waardering", legt psycholoog en schrijver Steven Pont uit. "Stel, jij bent jarig en ik geef je een cadeau van 10 euro. Maar als ik jarig ben, krijg ik van jou iets van 5 euro. Dan kan ik concluderen dat jij onze vriendschap blijkbaar minder waardeert dan ik. Door zo'n verschil in wederzijdse waardering kan verwijdering of zelfs ruzie ontstaan."

Goede afspraken kunnen problemen voorkomen. Pont: "Ik ken een vriendengroep die elkaar met verjaardagen een lullig, goedkoop schilderijtje van de kringloop doorgeven. Als je jarig bent, krijg je het feestelijk verpakt van de groep. En bij de volgende verjaardag pak jij het weer in, zodat de jarige het weer onder gejuich kan uitpakken. Zo geven de vrienden elkaar waardering en dat bindt hun enorm."

Een vriendschap kan ter ziele gaan als een van de vrienden veel rijker is (geworden) dan de anderen. Pont memoreert een geval waarbij vier vrienden met elkaar tennisten. "Eén ervan won 2,3 miljoen euro in de loterij. De andere drie namen daarop aan dat hij hen zou trakteren. Maar die winnaar vond dat niet eerlijk. Hij vond dat vriendschap losstond van zijn vermogen. De vriendschap is er uiteindelijk door geknapt."

Ook een lening aan een vriend kan voor problemen zorgen. "Maak goede afspraken en zet die op papier", adviseert Pont. "Geld is een explosief goedje dat zich gedraagt als vuur. Je kunt je eraan warmen, maar het kan ook zomaar je huis in de as leggen."