Is spreken van een economische crisis niet wat voorbarig?

"Nee, het gaat gewoon gebeuren. Er is nu nog overheidssteun, banken bieden een pauze aan voor hypotheekbetalingen, enzovoort, maar uiteindelijk moet alles toch worden betaald. En in de economie hangt alles samen."

"Er zijn nog veel positieve berichten te lezen, bijvoorbeeld over de woningmarkt waar de prijzen komend jaar nog stabiel blijven. Maar de huizenmarkt daalt ook pas als mensen angstig worden. Niemand gaat zomaar minder vragen."

"Bij SchuldenlabNL (een stichting voor schuldhulpverlening, red.) zien ze de bui al hangen en verwachten ze dat de groep die de eindjes moeilijk aan elkaar kan knopen toe kan nemen tot zo'n 2,6 miljoen mensen."

Goede voornemens zijn duur, is de conclusie meteen aan het begin van de kalender. Vertel.

"Mensen dénken dat! Als ze fit willen worden, schaffen ze een fitnessapparaat aan. Daar staan zolders vol mee. Als ze willen afvallen, laten ze een dure kuur of maaltijddozen aanrukken. Mensen zeggen vaak: gezond eten is heel duur. Dat is de grootste nonsens die er is!"

"Écht goede voornemens leveren meestal juist geld op. Denk maar aan minder roken, minder snoepen, zelf vaker koken in plaats van bestellen; in al die gevallen ben je goedkoper uit."

Toch moeten mensen ook betalen voor hun goede voornemen om beter met geld om te gaan, als ze deze kalender willen. Is dat niet hetzelfde?

"Ik snap je vraag (lacht). Hij kost je inderdaad eenmalig iets, maar kan je extreem veel opleveren. Als je doet wat erin staat, natuurlijk."

"Er zit echt een opbouw in, en we geven tips over hoe je geld bespaart, en geld krijgt waar je recht op hebt. Ook moet je elke maand een plannetje maken. Als je 2021 ingaat zonder buffer, kun je door de kalender eindigen mét buffer."

In januari ontmasker je 'de meest deprimerende dag van het jaar', Blue Monday, als een marketingtruc die in 2005 werd bedacht om meer vakanties te verkopen. Zijn er meer van dit soort trucjes waardoor we onbewust worden verleid?

"Ja natuurlijk. Vroeger had je alleen Vader- en Moederdag en Sinterklaas, nu moet je ook voor de kerstdagen cadeaus kopen, en op Valentijnsdag en zelfs voor de paasdagen. Alles wordt neergezet als 'het leven vieren', en om dat te doen moet je dingen kopen. Als je wat weet van gedragseconomie, word je er bijna misselijk van hoe we worden gemanipuleerd."

Jullie delen veel van die inzichten van gedragseconomen, zoals 'de denkfout van de verloren kosten' (sunk cost fallacy) van Richard Thaler. Wat houdt die in?

"Als je al veel geld in iets hebt gestoken, ben je geneigd daarmee door te gaan. Bijvoorbeeld bij een oude auto die je net hebt laten repareren voor 1.000 euro. Als er dan weer iets kapot is, zouden veel mensen dat direct laten maken. Je hebt er immers al zoveel geld én emotie in geïnvesteerd. Maar hoe verstandig is dat?"

"Vraag je af: stel dat ik deze auto niet had, zou ik hem dan nu kopen? Zo nee, doe hem dan weg. Je moet bij geld alleen naar de toekomst kijken."

Ook een leuke: het inzicht over 'verankering'. Vertel.

"Gedragseconoom Dan Ariely liet zijn studenten de laatste twee cijfers van hun burgerservicenummer (BSN) opschrijven. Dat kan variëren van 00 tot 99. Daarna toonde hij drie artikelen, waarvan de studenten moesten zeggen wat ze ervoor over hadden. Wat bleek: de mensen met hogere BSN-getallen vonden spullen tot drie keer zoveel waard als de anderen."

"Hier wordt veel gebruik van gemaakt. Op prijskaartjes: van 100, voor 63 euro. Door dat eerste getal, vind je het tweede acceptabel."

"Ik zeg dan ook al langer: wie in salarisonderhandeling gaat, moet een T-shirt aandoen met het getal 5.000 erop, en dan een hoog voorstel doen. Ik hoop dat iemand dat doet en mij laat weten hoe het ging!"

Wat kun je doen om er zelf niet in te trappen?

"Verankering kun je tegengaan door een bedrag om te rekenen in iets anders, zoals het aantal uur dat je ervoor moet werken. Ook kun je bedenken welke immateriële dingen je het belangrijkst vindt, zoals je gezondheid en je gezin, en uitgaven hieraan toetsen. Draagt die nieuwe jas echt iets bij?"

"Ga ervan uit dat de mens een impulsief kortetermijnwezen is. Er wordt al sinds de jaren zestig heel veel marketingonderzoek gedaan, dus aanbieders weten waar we in tuinen. Je hoeft je daar dan ook niet schuldig over te voelen, maar je kunt wél je zwaktes leren begrijpen en niet in elke gril mee leren gaan."