Ter vergelijking: aan het begin van 2017 was de cryptomunt nog ongeveer 1.000 dollar waard. Het gaat dus om een flinke stijging.

In de laatste weken van vorig jaar verloor de munt echter 40 procent van zijn waarde. En in februari 2018 is de koers weer gezakt naar het niveau van november 2017.

Waarom stijgt of daalt de koers van de bitcoin zo hard, wat kun je er eigenlijk mee en wat zijn de risico's?

Wat is bitcoin en hoe werkt het?

De bitcoin is één van een immer groeiend aantal cryptovaluta's. Zulke valuta's bestaan enkel digitaal en worden uitgegeven via een decentraal systeem dat de blockchain genoemd wordt.

In 2008 werd de bitcoin bedacht door Satoshi Nakamoto, het pseudoniem van een nog altijd onbekende programmeur. Met zijn systeem voeren computers over de hele wereld berekeningen uit om cryptografische puzzels op te lossen.

Als dat lukt, dan komt een aantal bitcoins vrij. Dit proces heet mining en wordt tegenwoordig vooral gedaan door speciaal hiervoor gebouwde supercomputers. Zij verbruiken inmiddels meer energie dan heel Ierland.

Er zit een limiet aan het aantal bitcoins dat kan worden gegenereerd. Momenteel is zo'n 80 procent van het maximumaantal munten al gegenereerd. Het 'minen' van nieuwe bitcoins wordt steeds moeilijker, waardoor het absolute maximumaantal van 21 miljoen bitcoins vermoedelijk pas in de volgende eeuw wordt gehaald.

Bitcoins kunnen worden opgeslagen en verhandeld via speciale portemonnees. Het ingenieuze aan de blockchain is dat er niet één centrale plek is waar de 'boekhouding' wordt opgeslagen. In plaats daarvan wordt die informatie verspreid over het gehele netwerk van computers met de bitcoinsoftware. Dat bijzondere systeem maakt het moeilijk om te frauderen met bitcoins, want als hackers zich bijvoorbeeld richten op één onderdeel van het netwerk, dan zou dat in principe niet moeten uitmaken.

Het blockchain-systeem wordt tegenwoordig niet alleen ingezet voor digitale valuta's, maar ook voor andere toepassingen zoals 'slimme contracten' en gedecentraliseerde cloudopslag. Cryptovaluta's als bitcoin blijven echter de bekendste toepassing.

Alle transacties gemaakt met bitcoin worden publiek bewaard. Bij een transactie is een speciaal bitcoinadres te zien. Hierdoor zijn de valuta's relatief privacyvriendelijk, omdat gebruikelijke persoonsgegevens niet worden vrijgegeven.

Wat kun je doen met bitcoins?

Bitcoins zijn weliswaar een hype, maar als 'gewone' valuta's zijn ze nog niet bijzonder nuttig. Er is een vrij beperkt aantal (web-)winkels waar je met bitcoins kunt betalen.

Bitcoins (en in toenemende mate andere cryptovaluta) vormen wel een belangrijk onderdeel van zogenoemde dark markets, waar bijvoorbeeld drugs en andere illegale goederen worden verhandeld. Omdat cryptovaluta's minder makkelijk te traceren zijn dan digitaal geld dat via banken loopt, zijn ze aantrekkelijk voor criminelen.

Door de plotselinge populariteit van bitcoin duurt het momenteel vrij lang om een transactie te verwerken. Afhankelijk van de betaalde transactiekosten kan dit variëren van tientallen minuten tot vele uren.

Eind november 2017 werd voor de gemiddelde betaling nog zo'n 5 euro aan transactiekosten betaald. Die kosten worden gerekend door de miners om een transactie met prioriteit door het netwerk te loodsen. De kosten voor een bitcointransactie zijn momenteel een stuk hoger dan die voor een iDeal- of Paypal-betaling.

Mogelijk gaan de transactiekosten van bitcoins op termijn omlaag, als er veranderingen worden doorgevoerd in de structuur van het netwerk. In de bitcoingemeenschap wordt veel gediscussieerd over wijzigingen die dit mogelijk zouden kunnen maken, en deze discussies hebben al geleid tot verschillende afsplitsingen met namen als Bitcoin Cash en Bitcoin Gold.

Waarom stijgt de koers soms zo hard?

De koers van de bitcoin is binnen een jaar vertwintigvoudigd. Begin 2017 was de munt nog zo'n 1.000 dollar waard. Zeker de afgelopen weken ging het hard. Half november 2017 werd de grens van 8.000 dollar voor het eerst behaald, twee weken later was de munt voor het eerst 9.000 waard.

Na een korte correctie ging het weer recht omhoog. In december 2017 werd de 20.000-grens voor het eerst geslecht. Begin februari 2018 zakte de koers weer naar 9.400 dollar.

Het is lastig de vinger op de precieze oorzaak te leggen, maar het is aannemelijk dat de stijging van eind 2017 werd aangedikt door de brede aandacht die de munt krijgt. Nieuws over de spectaculaire waardestijging spoort mensen aan meer geld in bitcoins te steken.

Ook het feit dat het technisch steeds makkelijker wordt voor consumenten de cryptomunt aan te kopen en dat steeds meer bedrijven uit de traditionele financiële sector zich op de bitcoin richten, draagt bij aan de waardestijging.

Bij elkaar zijn alle bitcoins zo'n ruim 180 miljard dollar waard. Het is niet ongewoon dat die totale waardering op een dag met 10 miljard dollar of meer omhoog of omlaag beweegt.

Koersschommelingen

Aangezien de munten niet direct gekoppeld zijn aan de waarde van een bedrijf, nemen beleggers flinke koersschommelingen waar.

Koersschommelingen zijn voor de bitcoin niet ongewoon, maar voor het einde van vorig jaar was de koersval echter uitzonderlijk, volgens Bloomberg. 

De munt verloor na het hoogtepunt 40 procent van de waarde. Ook de munten zoals ethereum, bitcoin cash en litecoin daalden allemaal met minimaal 25 procent.

Een precieze aanleiding voor de scherpe koersdaling is niet te geven. Bloomberg denkt dat de opmars van afgeleiden van de cryptomunt er misschien mee te maken heeft. Maar het kan ook zijn dat beleggers wat winst pakken vanwege de recente stijgingen.

Soms ligt de oorzaak van deze schommelingen bij de techniek. Begin 2014 maakte de bitcoin bijvoorbeeld nog een forse koersval door een technisch probleem bij de populaire wisselsite Mt. Gox.

Ook nieuws over mogelijke verboden of regulering van de handel in cryptomunten kan de koers doen dalen.

Wat zijn de risico's?

Tegenstanders waarschuwen dat de munt een bubbel is die op elk moment kan barsten. Er zit geen tastbare waarde achter.

Cryptogeld vormt een risicovolle belegging, stelde de Autoriteit Financiële Markten daarom vorig jaar. De toezichthouder is bang dat er een zogeheten zeepbel ontstaat. Ook De Nederlandsche Bank (DNB) waarschuwde voor de risico's.

Eerder waarschuwden ook Amerikaanse toezichthouders voor de munt. Het is mogelijk dat "kwetsbaarheden in het handelssysteem rond deze valuta's pas aan het licht komen nadat die in grote hoeveelheden in omloop zijn gebracht", meldde het Financial Stability Oversight Council bijvoorbeeld.

Bijkomend risico is dat bitcoinportemonnees soms gehackt worden. In het verleden is bij grote hacks het equivalent van tientallen miljoenen euro's aan bitcoins gestolen.

Veel eigenaren van bitcoins slaan hun munten daarom 'offline' op, waar hackers niet kunnen komen. Dat kan bijvoorbeeld op een speciale USB-stick of harde schijf. Ook dat is echter niet zonder risico: wie zo'n schijf kwijtraakt - of het wachtwoord dat nodig is om er toegang toe te krijgen - kan niet meer bij zijn bitcoins.

Gaat de bitcoin onze banken of contant geld vervangen?

Met de huidige waardeschommelingen is dat onwaarschijnlijk. Centrale banken streven naar stabiliteit in het financiële systeem, en cryptovaluta's bieden met schommelingen van boven de 10 procent die zekerheid niet.

Daarnaast is het voor centrale banken lastiger om met de traditionele instrumenten in te grijpen op het moment dat mensen in de problemen komen door een lagere koers.

Ook voor de consument kan een sterk schommelde munteenheid nadelig uitpakken. Wanneer salarissen moeten worden uitbetaald, of een schuld wordt aangegaan, kan een drastische waardeverandering een negatief effect hebben.

Virtuele valuta's zijn daarom ongeschikt als vervanging van reguliere munteenheden, stelden onderzoekers van ABN Amro MeesPierson in augustus.