Betogers van Extinction Rebellion (XR), die tegen subsidies voor fossiele brandstoffen demonstreren, bezetten de A12 bij Den Haag al ruim een week elke middag. De politie zet steeds een waterkanon in en voert actievoerders af. In de eerste week van de protesten zijn duizenden mensen gearresteerd.

De politie heeft met burgemeester Jan van Zanen van Den Haag afgesproken de arrestaties "zo efficiënt" mogelijk af te handelen. "We hebben het al druk genoeg", zegt een woordvoerder. De demonstranten worden opgepakt, naar een stadion gebracht en daar vrijgelaten. "Dat scheelt een heleboel papierwerk en honderden strafzaken."

Deze aanpak brengt wel een probleem met zich mee: sommige aangehouden demonstranten komen weer terug naar de A12. De politie bekijkt daarom mogelijkheden om hun gegevens toch te registeren. Justitie beoordeelt of deze mensen worden vervolgd. Ook kan de informatie gedeeld worden met bijvoorbeeld de gemeente.

Bovendien gaan demonstranten, als ze wel een straf of boete hebben gekregen, vaak in hoger beroep. "Dat zou de strafrechtketen alsnog verstoppen", zegt de politie. Het is doorgaans ook lastig om de demonstranten te vervolgen. Iedere burger heeft namelijk het recht om te demonstreren.

"Zolang er geen strafbare feiten worden gepleegd, afspraken worden nagekomen en de veiligheid van mensen niet in het gedrang komt, treedt de politie niet op", schrijft de politie. Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie beaamt dat. "Een rechter geeft meestal geen verdere straf. Dan hebben wij ook wel iets beters te doen."

Rechters hebben in eerdere vergelijkbare uitspraken gezegd dat er vaak geen reden is om nog een straf op te leggen als verdachten al zijn aangehouden door de politie. Dat verandert als een demonstratie niet vreedzaam verloopt en er bijvoorbeeld vernieling of geweldpleging voorkomt.

Maar Van Zanen heeft besloten dat de snelweg niet bezet mag worden. En dus houden de XR-demonstranten zich niet aan de afspraak.

Omdat de weg niet bezet mag worden, moeten de demonstranten de blokkade zo snel mogelijk opheffen en weggaan. Maar doordat de betogers in grote aantallen aankomen, is het niet mogelijk om ze al vóór de blokkade tegen te houden.

"Eerst vragen we altijd of ze weg willen gaan. We verwijzen dan naar een plek waar het protest wel mag plaatsvinden", legt de politie uit. "Er klinkt een oproep door grote speakers, zodat iedereen het kan horen." Als de actievoerders daar geen gehoor aan de geven, wordt er een waterwerper ingezet. Als die niet effectief blijkt, kan de politie de actievoerders aanhouden.

Van Zanen geeft de politie geen toestemming om daarbij geweld te gebruiken. Demonstranten die weigeren mee te lopen, worden onder lichte dwang - bijvoorbeeld met de armen op de rug - afgevoerd.