De Veiligheidsraad (VR) heeft vijftien leden, waaronder vijf permanente leden. Die vijf hebben allemaal vetorecht. Dat wil zeggen: als een van die landen 'nee' zegt tegen een besluit (oftewel een resolutie), dan gaat het hele feest niet door.

Dat Rusland een maand lang voorzitter van de VN-Veiligheidsraad is, komt door het roulatiesysteem. Daarin neemt elk lid gedurende een maand het voorzitterschap op zich. Oekraïne noemde het Russische voorzitterschap eerder de slechtste 1 aprilgrap ooit.

Als voorzitter kan Rusland de beslissingen van de raad niet beïnvloeden. Het land heeft wel de mogelijkheid om de agenda te bepalen. In februari vorig jaar was Rusland voor het laatst voorzitter. Die maand viel het land Oekraïne binnen.

De VN werd in 1945 bedacht door de grootmachten die de Tweede Wereldoorlog hadden gewonnen. Die landen (de bovenstaande vijf, met de Sovjet-Unie in plaats van Rusland) claimden ieder een permanente zetel in de Veiligheidsraad. Ze lieten de kleinere landen weten dat hun uitzonderlijke status (inclusief vetorecht) niet ter discussie stond. U slikt het maar, want anders komt er geen VN, was de boodschap.

Er is geen officieel juridisch pad om een land uit de Veiligheidsraad te zetten of het vetorecht af te nemen. In het handvest van de Verenigde Naties (de overeenkomst aan de basis van de organisatie) is daarover niks vastgelegd.

In theorie kan een land wel uit de VN worden gezet, als het de principes van het handvest 'aanhoudend schendt'. De Algemene Vergadering (alle lidstaten bij elkaar) kan daar een stemming over houden, maar alleen als de Veiligheidsraad dat aanbeveelt. En daar heeft Rusland een vetostem.

Het VN-handvest zou ook kunnen worden aangepast, maar dan moeten twee derde van de landen in de Algemene Vergadering én alle vijf permanente leden van de Veiligheidsraad daarmee akkoord gaan. Kortom, Rusland heeft een vetostem.

De Oekraïners proberen het Russische lidmaatschap toch ter discussie te stellen. Hun belangrijkste argument draait om de Sovjet-Unie. Toen die uit elkaar viel, verklaarde Rusland dat het de juridische opvolger was en daarom het VN- en VR-lidmaatschap van de Sovjet-Unie zou voortzetten. Andere landen maakten daar op dat moment geen bezwaar tegen.

Oekraïne zegt nu: dat was een geïmproviseerde oplossing, een geitenpaadje - en dus ongeldig. Het wijst erop dat de Sovjet-Unie nooit uit het lijstje met permanente VR-leden in het VN-handvest is gehaald. Aangezien de Algemene Vergadering nooit heeft gestemd over de toelating van Rusland, is het land volgens de Oekraïners eigenlijk niet eens VN-lid.

Zo simpel is het niet, zeggen veel juridische deskundigen. Rusland heeft inmiddels dertig jaar VN-geschiedenis achter de rug als opvolger van de Sovjet-Unie. Eerder maakte niemand daar een probleem van, ook Oekraïne niet.

Sterker nog, Oekraïne werd zelf ook nooit formeel toegelaten tot de VN, maar zette het lidmaatschap van de 'Socialistische Sovjetrepubliek Oekraïne' voort. Je zou kunnen aanvoeren dat die staat ophield te bestaan toen Oekraïne onafhankelijk werd.

Het is bovendien vaker voorgekomen dat het grootste deel van een uiteenvallende staat werd behandeld als opvolger in de VN. Bijvoorbeeld toen Egypte de zetel overnam van de Verenigde Arabische Republiek (een unie met Syrië die in 1971 ten einde kwam).

Zelfs als het juridisch simpel was om Rusland uit de Veiligheidsraad te zetten of zijn vetorecht in te perken, zou er machtspolitiek om de hoek komen kijken. De andere permanente leden van de Veiligheidsraad hebben er weinig belang bij om hun eigen positie te verzwakken. Dat zou China bijvoorbeeld problemen kunnen opleveren als het over Taiwan gaat. Of de VS, als die Israël een hand boven het hoofd wil houden. En valt het eigenlijk wel te verkopen dat Frankrijk in de raad zit, maar Duitsland niet?

Uiteindelijk is de VN geen democratische wereldregering, maar een diplomatieke praatclub. Die kan wel worden gebruikt om concrete internationale acties op te zetten, zoals een vredesmacht, maar in de praktijk gebeurt dat alleen als de grote machten daar niet voor gaan liggen. Landen zijn in de eerste plaats lid van de VN om hun eigen belangen te behartigen.