Waarom Oekraïners wel een bed krijgen terwijl asielzoekerscentra uitpuilen
1. Wat is het verschil tussen asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen?
Iemand is een asielzoeker wanneer de Nederlandse overheid nog moet beoordelen of diegene hier mag blijven. Het gaat dan om mensen die hier bescherming aanvragen, omdat het in het land van herkomst bijvoorbeeld niet veilig is.
De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beoordeelt of een asielzoeker inderdaad recht heeft op bescherming en asiel in Nederland. Dat oordeel bepaalt of iemand een vluchtelingenstatus krijgt, of dat iemand Nederland moet verlaten.
Oekraïners vallen onder een tijdelijke beschermingsregel waardoor ze de asielprocedure gedeeltelijk mogen overslaan. De Europese Unie wil hen daarmee onmiddellijke bescherming bieden zonder dat de asielketen vastloopt.
Als deze tijdelijke maatregel na maximaal drie jaar afloopt, kunnen Oekraïners alsnog asiel aanvragen zoals asielzoekers dat ook moeten doen. In de tussentijd hebben ze onder meer recht op opvang, onderwijs en medische hulp. Ook mogen ze werken.
Verder mogen Oekraïners sinds het associatieverdrag uit 2014 sowieso al negentig dagen vrij reizen door Europa en hoeven ze zich dus niet te melden bij de IND in Ter Apel. Mede hierdoor weet de overheid niet exact hoeveel Oekraïners er nu in Nederland zijn. Een Oekraïner mag op eigen houtje de grens oversteken en hier zelfstandig verblijven. Ze kunnen zich wel inschrijven bij gemeenten.
2:35Kan jouw gemeente gedwongen worden om asielzoekers op te vangen?
2. Waar in Nederland komen asielzoekers en Oekraïners terecht?
Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) organiseert de opvang van asielzoekers. In eerste instantie gaan zij naar Ter Apel voor hun asielaanvraag. Daarna worden asielzoekers en vluchtelingen verspreid over ongeveer 110 asielzoekerscentra in verschillende gemeenten.
Het COA werkt samen met de veiligheidsregio's (waar gemeenten onder vallen) om iedereen onder te brengen. Maar niet elke gemeente werkt mee aan de asielopvang. Daarnaast raken azc's vol vanwege de woningcrisis. Een derde van de bedden voor asielzoekers wordt op dit moment bezet door mensen die eigenlijk al mogen doorstromen naar een eigen huis. Alleen zijn die woningen er niet. Personeelstekorten bij de IND zorgen voor nog meer vertraging.
De opvang van Oekraïense vluchtelingen is een verhaal apart. Het COA speelt hierbij geen rol, omdat het niet om asielzoekers gaat. De veiligheidsregio's zijn meteen aan zet om Oekraïners op te vangen. Omdat deze mensen slechts tijdelijk opvang nodig hebben, is het gemakkelijker om dit te organiseren. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij mensen thuis.
Als gemeenten niet vrijwillig voor opvangplekken zorgen, geldt er sinds 1 april een wet die dit verplicht. Maar die wet is tot dusver niet nodig geweest. Er zijn op dit moment zelfs tienduizend bedden voor Oekraïners te veel. In totaal zijn er nu 41.000 plekken. Het is de bedoeling dat dit aantal wordt opgehoogd tot 75.000.
3. Waarom lukt de opvang van Oekraïners wel en van asielzoekers en vluchtelingen niet?
Het COA komt steevast plek tekort, terwijl er duizenden lege bedden klaarstaan voor Oekraïners. Dit heeft een aantal oorzaken.
Zo is er meer draagvlak in de samenleving voor de opvang van Oekraïners. Volgens VluchtelingenWerk komt dat mede door de dagelijkse nieuwsstroom uit Oekraïne. "Mensen snappen dat deze opvang nodig is", zegt een woordvoerder. Ondertussen kampen azc's met enorme drukte, zonder dat er sprake is van een grote toestroom van asielzoekers. De crisis daar komt door uitvoeringsproblemen. "Dat spreekt mensen minder aan", aldus VluchtelingenWerk.
Daarnaast hebben Oekraïners alleen een fatsoenlijk onderkomen nodig. Bij een azc moeten het COA, VluchtelingenWerk en de vreemdelingenpolitie aanwezig zijn. Dit maakt kleinere opvanglocaties kostbaarder. Toch zou het inrichten van kleinschalige opvang voor asielzoekers wel de moeite waard zijn, denkt VluchtelingenWerk, juist omdat het verblijf toch voor een langere tijd is.
Verder geldt voor de opvang van Oekraïners sinds 1 april een noodwet in Nederland, die gemeenten verplicht om voor voldoende bedden te zorgen. De noodwet mag ingevoerd worden als er een plotselinge toestroom is van een groep vluchtelingen. De instroom van asielzoekers is redelijk constant en valt juridisch dus niet onder een noodsituatie, al zit de asielketen muurvast.
Tot slot zeggen zowel VluchtelingenWerk als een woordvoerder van staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) dat Nederland zich moet voorbereiden op de komst van meer Oekraïners. Het ministerie van Justitie en Veiligheid, waar asiel onder valt, wil dan ook geen lege bedden van Oekraïners aan asielzoekers geven, zegt de woordvoerder tegen NU.nl. De vrees is dat dan ook daar een tekort ontstaat.
Wie is wie?
- Asielzoeker: iemand die in een ander land bescherming (asiel) aanvraagt en hoopt te mogen blijven. Bijvoorbeeld vanwege de onveiligheid of armoede in zijn eigen land.
- Vluchteling: iemand die uit zijn eigen land is gevlucht uit gegronde vrees voor geweld of vervolging daar. Bijvoorbeeld vanwege zijn afkomst, geloof, geaardheid of politieke overtuiging.
- Statushouder: een voormalige asielzoeker of vluchteling die de papieren heeft om te mogen blijven. Hij verlaat het asielzoekerscentrum en krijgt (zodra er plek is) een eigen huis toegewezen.
- Afgewezen asielzoeker: iemand die niet mag blijven. Hij moet binnen 28 dagen het land verlaten, maar krijgt tot die tijd nog wel onderdak van het COA.
NUjij: Uitgelichte reacties