"Het gaat veel te langzaam", zegt Rutte over de hersteloperatie. Hij bezoekt een wijk in het Groningse Appingedam waar nieuwe, aardbevingsbestendige woningen worden gebouwd, nadat de oude huizen moesten worden gesloopt vanwege de bevingsschade.

Dat ligt niet aan de mensen die bij de bouw betrokken zijn, maar door de "enorme complexiteit" van het probleem. "Het gaat om zo veel huizen, zo veel logistiek, zo veel emotie, zo veel gezinnen die allemaal in een specifieke situatie zitten. Dat gaat gewoon langzaam", aldus de premier.

Eerder op de dag ging Rutte in gesprek met een ouder paar dat in een zogenoemde wisselwoning woont. Hun oude woning is gesloopt, de heipalen van hun nieuwe huis gaan de grond in. Voor de Kerst hopen zij er te wonen.

Goed geregeld, vindt het echtpaar. "Heel indrukwekkend", zegt Rutte over die positieve houding. "Ik had er misschien anders bijgezeten. Maar zij blijven vrolijk."

Niet iedereen deelt complimenten uit. Richard Hoekstra (49) woont pal naast de bouwplaats, maar zijn huis kan tot zijn verbazing gewoon blijven staan. "De wijk voor mij gaat plat, de wijk achter mij gaat plat. Maar wij horen helemaal niks", zegt hij tegen Rutte.

De premier kan alleen antwoorden dat de bouw eindelijk begint. "Dat is het positieve. Maar ik begrijp dat u wilt weten waar u aan toe bent."

Hoekstra blijft teleurgesteld achter. "Ik wilde weg uit Appingedam, maar ik krijg mijn huis niet verkocht. Eigenlijk staat je leven gewoon stil."

Jannie Ebels (57) zit eveneens in een wisselwoning, wachtend op haar nieuwe woning. Zij houdt een dubbel gevoel over aan het herstelproces. "De nieuwe huizen gaan van het gas af en worden aardbevingsbestendig. Super."

Tegelijkertijd ziet Ebels dat de saamhorigheid in haar wijk, waar ze al 23 jaar woont, verdwijnt. "Er is wantrouwen tussen de bewoners. De een krijgt meer geld voor het nieuwe huis dan de ander, maar we krijgen te horen dat je het daar niet onderling over mag hebben. Dit was een hechte gemeenschap. Nu is er meer kapot dan alleen de huizen."

Rutte is "gematigd optimistisch" over de toekomst van Groningen. Hij ziet potentie in de economische groeimogelijkheden van de provincie. Tegelijkertijd blijven de aardbevingen "een gegeven".

Rutte: "Als overheid moet je zorgen dat mensen niet het gevoel hebben door vertraging en onduidelijke structuren tussen de wielen van de staat terechtkomen." Het herstel en de versteviging van huizen is op gang gekomen, dat moet nu worden versneld, aldus de premier.

René Paas, commissaris van de Koning in Groningen, ziet veel verandering sinds hij vier jaar geleden aan deze functie begon. "Het begon met pure frustratie bij de Groningers en Groninger bestuurders", zegt Paas.

In de tijd dat Henk Kamp minister van Economische Zaken was vanuit Den Haag, was de hoge hoeveelheid gaswinning uit Groningen in de woorden van Paas "onaantastbaar". Daarnaast was een stikstoffabriek van een half miljard euro om buitenlands gas geschikt te maken voor de Nederlandse markt te duur en werd er niet getornd aan bestaande gascontracten.

Paas: "Inmiddels gaat de gaswinning pijlsnel naar nul en is de eerste steen voor de stikstoffabriek gelegd." Die veranderingen gingen gepaard met de komst van minister Eric Wiebes op het departement, merkt hij op.

Mede daardoor is de sfeer rondom het gasdossier in Groningen omgeslagen, vindt Paas. "Het kantelpunt zijn we al voorbij."