Het spel RollerCoaster Tycoon bestaat twintig jaar. Op 31 maart 1999 kwam de game uit in de Verenigde Staten. Inmiddels bestaan er meerdere varianten, die deels bouwen op de nostalgische gevoelens die het origineel oproept. Waar kwam het succes van de simulatiegame vandaan?

"Het spel sloeg echt in als een bom", zegt Anne Bras, archivist bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. "Als kind wil je graag naar een pretpark: lekker achtbanen in en je volstouwen met patat. En met RollerCoaster Tycoon kun je dus het pretpark van je dromen maken."

Dat het spel erg populair was, herinnert zich ook de nu 22-jarige Marcel Vos zich. Hij beheert een YouTube-kanaal waarmee hij ruim 14.300 abonnees voorziet van video's over RollerCoaster Tycoon. "In de basisschoolklas was dit hét spel wat iedereen had. En als je het niet had, was er wel een vader die het kon branden op een cd."

'RollerCoaster Tycoon was niet revolutionair'

"RollerCoaster Tycoon was een hit, zoals je wel vaker een hit hebt, maar niet per se supervernieuwend of revolutionair", zegt René Glas, onderzoeker naar games bij de Universiteit Utrecht. Zo kwam de eerste versie van SimCity, waarin de speler een stad bouwt, al tien jaar voor RollerCoaster Tycoon uit. In 2000 kwam daar de eerste populaire The Sims-game uit voort.

"SimCity was al echt baanbrekend", zegt Bras. "Zelfs als je niets deed, leefde de door jouw gebouwde wereld verder. Voor die tijd was het heel vaak zo dat je bij games actief mee moest spelen. Je bent dan bijvoorbeeld een personage dat zich door een wereld heen vecht."

"Toen het spel uitkwam speelde ik het samen met een vriend", herinnert hij zich. "Ik was toen een jaar of zestien, zeventien. Hij zat eigenlijk veel meer achter de muis, dus hij deed eigenlijk alles. Maar dat kijken vond ik al leuk genoeg. Dan vroeg ik of hij een camera op een poppetje kon zetten, zodat ik die kon volgen. Dan zie je hoe die aan het overgeven is en hoe die een achtbaan ingaat. Het is heel rustgevend."

Waar het grote succes van RollerCoaster Tycoon dan precies vandaan kwam, durven beide mannen niet met 100 procent zekerheid te zeggen. "Het kan zijn dat RollerCoaster Tycoon veel aantrekkelijker is dan andere simulatiegames, omdat het over pretparken gaat", vermoedt Glas. "Het nodigt creativiteit uit op een manier die SimCity bijvoorbeeld niet heeft. Je kunt natuurlijk een grote stad bouwen, maar dat associeer je minder met plezier dan een pretpark."

Ontploffende achtbaankarretjes: 'Je kunt de grenzen opzoeken'

"RollerCoaster Tycoon is ontworpen op de ideale speler: iemand die van A naar B gaat (door de doelstelling van verschillende pretparken te behalen, red.)", zegt Glas. "Als je dat doet, heb je de primaire beleving van het spel te pakken. Maar zodra je als speler in die wereld wordt neergezet, ga je toch de mogelijkheden en grenzen opzoeken."

In RollerCoaster Tycoon is het bijvoorbeeld mogelijk om een achtbaan uit de baan te laten vliegen, pretparkbezoekers op te pakken en in het water te gooien of achtbanen te maken waar spelers jarenlang in vast kunnen blijven zitten.

"De makers bouwen dat in om de speler toch wat meer vrijheid te laten ervaren. Als je dat niet doet, missen spelers het", zegt Bras. "Bij The Sims is het voor het grootste gedeelte het leukste om een zwembad te bouwen en het trappetje eruit te halen, zodat de personages er niet uit kunnen. Dat soort dingen maken het heel leuk. Je kunt dan misschien toch een beetje voor god spelen."

"Dit soort hilarische dingen zorgen ervoor dat spelers zich afvragen of ze iets ontdekt hebben wat eigenlijk niet mag, of niet zou moeten kunnen", zegt Glas. "Je zoekt de grenzen op en dat is leuk. De maker heeft het indirect zo bedoeld dat een speler alle kanten op kan, en spelers zien het als onderdeel van de spelervaring.

"Natuurlijk heb ik ook wel eens een achtbaan laten crashen, maar ik was daar nooit zo mee bezig", zegt videomaker Vos. In zijn video's zoekt hij op een andere manier extremen van het spel op, bijvoorbeeld door de snelste achtbaan te bouwen of het hoogste aantal pretparkbezoekers te halen.

Dat RollerCoaster Tycoon bij veel mensen een prettig gevoel van nostalgie oplevert, komt volgens hem omdat het spel zo onomstreden is. "Het is geen controversieel spel. Als ik iemand vertel over mijn video's, krijg ik altijd reacties van mensen die zeggen dat ze er mooie herinneringen aan te hebben. Iedereen vond het leuk. Wat dat betreft is RollerCoaster Tycoon tijdloos."