De Nederlandse Kansspelautoriteit doet al langer onderzoek naar zogeheten lootboxen. Dit zijn virtuele schatkisten met willekeurige beloningen die je met echt geld kunt kopen.

Vier van de tien door de Kansspelautoriteit onderzochte games overtreden de Nederlandse gokwet. De voorwerpen die spelers via de lootboxen kunnen krijgen, zijn namelijk door te verkopen.

Het achterliggende systeem is hierdoor in feite een veredelde gokmachine, stelt de autoriteit. Gebruikers kunnen geld in lootboxen steken, in de hoop dat ze er rijker uit komen door de beloning. De games worden daarom gezien als online kansspelen, die op het moment niet in Nederland verkocht mogen worden.

De waakhond wil niet vertellen welke vier spellen precies de wet overtreden, maar voetbalgame FIFA 18 sluit nauw aan op de kritiek. Hierin kunnen spelers willekeurige voetballers kopen in een lootbox, die ze vervolgens kunnen verhandelen op een digitale transfermarkt.

Een woordvoerder van FIFA 18-ontwikkelaar EA zegt dat "het resultaat van de Kansspelautoriteit op dit moment wordt onderzocht". Verder kan het bedrijf nog niks zeggen.

Volgens Kansspelautoriteit-directeur Marja Appelman blijft het gewoon toegestaan om de betreffende games te spelen. "Ons advies voor consumenten is: speel lekker die games, maar laat kinderen die lootboxen niet kopen", vertelt ze aan NU.nl. "Daarnaast moeten ook volwassenen goed opletten bij die systemen."

Het verbod richt zich in eerste instantie op de ontwikkelaars van de games. Alleen zij riskeren een boete en een verkoopverbod.

Op dit moment mogen winkels FIFA 18 nog verkopen, maar de klok tikt. De ontwikkelaars van de vier getroffen games krijgen acht weken de tijd om hun spellen aan te passen. Gebeurt er niks? Dan moeten de spellen uit de schappen worden gehaald, omdat ze verboden zijn. Ook riskeren de makers een boete.

Het is vooralsnog onduidelijk of spelmakers ook gaan zwichten. "We hebben nog geen berichten van ontwikkelaars gehad", aldus Appelman. "Maar gezien het type bedrijven waar we het over hebben, verwachten we wel dat ze gaan bewegen."

De Kansspelautoriteit heeft wel contact gehad met diverse andere gamebedrijven en de brancheorganisatie in Nederland. Zij hebben de bevindingen van het onderzoek ontvangen.

Er is nog niet gesproken met gamewinkelketens over een verkoopverbod. "Dan zouden we op de feiten vooruitlopen", aldus de directeur.

De Kansspelautoriteit bepaalt of een game geclassificeerd wordt als een kansspel, waarna hij onder de Wet op de kansspelen komt te vallen. Op het moment dekt deze wet alleen 'ouderwetse' gokspellen, die je in een casino vindt. Online gokspellen zijn vooralsnog verboden, waar bij de lootboxgames strikt gezien sprake van is. Wordt een game geclassificeerd als een kanssspel, dan mag hij niet worden verkocht.

Dat kan in de toekomst gaan veranderen. Bij de Eerste Kamer ligt al lange tijd een wetsvoorstel dat de huidige Wet op de kansspelen moet moderniseren. Binnen deze wet zijn digitale gokgames toegestaan, mits er waarborgen tegen verslaving en criminaliteit zijn.

Het is echter onduidelijk of en wanneer deze wet zal worden aangenomen. In 2014 werd het wetsvoorstel voor het eerst ingediend, waarna het in 2016 door de Tweede Kamer is aangenomen. Sindsdien bereidt de Eerste Kamer zich voor op een uiteindelijk debat en een latere stemming. Daarvoor zijn nog geen datums geprikt.

Tegelijkertijd bestaat er een kans dat er strenger zal worden opgetreden tegen games met lootboxen. Meerdere Europese waakhonden pleiten voor strakkere regels tegen het goksysteem.

Als het niet mogelijk is om de beloning uit een lootbox door te verkopen, dan is er volgens de Kansspelautoriteit strikt gezien geen sprake van een gokgame. Wel zouden deze games in presentatie veel gemeen hebben met gokmachines uit casino's, aldus de marktwaakhond.

"We zijn blij met de aandacht die dit onderwerp nu krijgt", vertelt Appelman. "Want het geeft ons de gelegenheid om ouders te waarschuwen voor de risico's van lootboxen."