Dit waren de langste coalitieonderhandelingen ooit. Dat komt voor een belangrijk deel door de vertrouwenscrisis rond VVD-leider Mark Rutte.

Het lijkt al lang geleden, maar zijn politieke toekomst hangt op 1 april aan een zijden draadje omdat hij niet de waarheid spreekt over zijn betrokkenheid bij de gefotografeerde memo 'Omtzigt, functie elders'.

Het resultaat is een breed aangenomen motie van afkeuring en een nipt verworpen motie van wantrouwen. Rutte kan door, maar is zwaar beschadigd.

De maanden die volgen zijn nodig om het vertrouwen enigszins te herstellen. ChristenUnie heeft weliswaar niet voor de motie van wantrouwen gestemd, maar partijleider Gert-Jan Segers verklaart een dag na het debat wel dat hij niet meer met Rutte in een kabinet wil zitten.

Andere serieuze coalitiekandidaten PvdA en GroenLinks doen dat wel, maar regeren met Rutte helemaal uitsluiten durven ze niet. Je kan in de formatie simpelweg niet om de VVD heen, valt bij de partijen te horen. De liberalen zijn vastbesloten hun succesvolle lijsttrekker niet te laten vallen. Desnoods gaat de VVD de oppositie in, zegt Rutte.

VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en ChristenUnie, de partijen die van begin af aan de meeste kans op coalitiedeelname maken, reageren netjes op de uitnodigingen van de informateurs, maar er worden geen knopen doorgehakt.

Er moet "een zekere mate van vrolijkheid in deze formatie komen", zegt oud-informateur Mariëtte Hamer afgelopen zomer. Hoewel de vertrouwenscrisis rond Rutte volgens haar wat is weggeëbd, zit de formatie muurvast.

De partijen werpen nieuwe blokkades op. VVD en CDA willen niet met PvdA én GroenLinks in een kabinet. Beide linkse partijen willen niet zonder elkaar de onderhandelingen in, maar zijn beide niet nodig voor een meerderheid.

Daarmee is de situatie volledig gedraaid, want partijleiders Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) zijn inmiddels bereid mee te onderhandelen. Zelfs met Rutte, de man die zij eigenlijk niet meer vertrouwen.

Rutte en CDA-leider Wopke Hoekstra spreken hun voorkeur uit voor de ChristenUnie. De samenwerking is hun de afgelopen jaren goed bevallen.

Dat stuit weer op verzet van D66. Partijleider Sigrid Kaag vreest stilstand op medisch-ethisch vlak, zoals de embryokweek, een voor haar partij belangrijk thema. Kaag wil daarom verder in zee met GroenLinks en PvdA.

Segers is ondertussen volledig gedraaid op zijn standpunt om te regeren met Rutte. Dat was te veel op de man gespeeld, verklaart hij. Maar door de uitspraken van Kaag voelt hij zich vooralsnog "ongewenst" in de formatie.

Het is begin september en de formatie kan geen kant meer op. Johan Remkes wordt daarom ingevlogen als informateur; de oud-VVD-minister is een veelgevraagde troubleshooter in Den Haag. Hij komt al snel tot de conclusie dat een meerderheidskabinet er niet in zit. VVD, D66 en CDA moeten van hem daarom nadenken over een minderheidsvariant.

De drie partijleiders geven trouw gehoor aan deze oproep en brengen een weekend door op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum, maar een doorbraak blijft nog steeds uit. Achter de schermen valt te horen dat men niet warm loopt voor een minderheidskabinet.

Kaag biedt daarop een opening om tóch de ChristenUnie bij de formatie te betrekken. "Opnieuw verkiezingen, óf inhoudelijk onderhandelen met VVD, CDA en de ChristenUnie", zegt Kaag op 30 september. Er is tot op dat moment, bijna negen maanden na de verkiezingen, nog niet één dag officieel onderhandeld.

Toch heeft de formatie niet helemaal stilgestaan. VVD en D66 hebben in de zomer een 'proeve van regeerakkoord' geschreven. Later blijkt dat ook VVD en CDA een soortgelijk document hebben opgesteld.

De oude, nieuwe coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie onderhandelde uiteindelijk 2,5 maanden om tot een coalitieakkoord te komen. Op papier is het een doorstart van het kabinet-Rutte III, al hopen de betrokken partijen op een ander coalitieakkoord.