Met Borgman bewijst Alex van Warmerdam zich opnieuw als Nederlands meest speelse en fantasierijke filmregisseur.

Het was groot nieuws in mei: voor het eerst in 38 jaar draaide er weer een Nederlandse film in competitie in Cannes.

De achtste film van Alex van Warmerdam (Abel, De noorderlingen. De laatste dagen van Emma Blank) viel uiteindelijk niet in de prijzen, maar kreeg positieve recensies in vakbladen als The Hollywood Reporter en Variety. Terecht.

Een zwerver (Jan Bijvoet) belt aan bij de moderne villa van Richard (Jeroen Perceval) en Marina (Hadewych Minis). De ongewassen vreemdeling formuleert kalm en beleefd. "Goedemiddag," vraagt hij doodleuk. "Zal ik hier misschien éven een bad kunnen nemen?"

Tovenaar

Even daarvoor zagen we Camiel Borgman en zijn volgelingen (waaronder Van Warmerdam zelf) één voor één uit de grond kruipen. Het Bijbels klinkende citaat aan het begin van Borgman voorspelt ook al weinig goeds: "En zij daalden neer op aarde om hun gelederen te versterken."

Wie of wat is deze zonderlinge vent? De kinderen noemen hem een tovenaar en hij doet zich later in de film voor als tuinman. Hoe dan ook, Marina had hem beter niet binnen kunnen laten. Zijn komst betekent het einde van haar welgestelde, burgerlijke leventje met man, kinderen en Deense oppas.

Absurde nachtmerrie

Wat er precies gebeurt in Borgman laat zich moeilijk omschrijven en moet u eigenlijk zelf ontdekken. Magere honden dringen het huis binnen; er wordt gegraven in de tuin, kinderen verliezen hun onschuld en er zakken kadavers naar de bodem van een nabijgelegen meertje. En ondertussen blijf je als kijker maar lachen.

Zie het als een absurde nachtmerrie. Zo'n kwade droom waar de ongelukkige Marina regelmatig last van heeft, en telkens zit Borgman dan als een soort demon op het bed van de slapende vrouw gehurkt. "Er is iets om ons heen, Richard," zegt ze halverwege de film. "Iets warms en aangenaams, maar bedwelmend."

Rare invallen

Van Warmerdam vertelt in interviews dat hij het scenario begon met die scène van Borgman die aanbelt, en toen nog niet wist hoe het verhaal zou verdergaan. Weinig filmmakers durven zo blind te varen op hun rare invallen en de beelden die ze voor zich zien. Nederlandse regisseurs zijn er meestal te calvinistisch voor.

De keerzijde van die speelse werkwijze is, dat Van Warmerdam er niet helemaal uitkomt in de finale van Borgman. Dat zij hem vergeven, want dit verontrustende en zwart-komische horrorsprookje is absoluut één van de origineelste Nederlandse films die u dit jaar zult zien.

Te zien in 47 zalen.