Een berucht voorbeeld is de roze koek: daar zou een kleurstof in zitten gemaakt van luizenbloed. En ja: dat klopt, blijkt uit documenten van de Europese Unie waarop alle kleurstoffen vermeld staan.

"Kleurstoffen worden toegevoegd om het product een aangenamere kleur te geven, of überhaupt een kleur", vertelt Annet Roodenburg, lector Voeding en Gezondheid aan HAS Hogeschool. "De kleurstoffen die in voeding zitten, zijn door de Europese voedselveiligheidsautoriteit goedgekeurd en hebben een E-nummer."

Je verwacht een kleurstof misschien in snoep en gebak. Maar ook producten als vlees, ontbijtgranen en noedels kunnen een kleurtje bevatten. Zo bleek laatst in een aflevering van tv-programma Keuringsdienst van waarde dat kaas regelmatig wordt bijgekleurd om het geler te laten lijken.

En er zijn nog veel meer voorbeelden. "Goed om te weten is dat een kleurstof altijd op het etiket aangegeven staat", vertelt een woordvoerder van het Voedingscentrum. "Dat is vanuit de wet verplicht. Dus als je het wilt weten: kijk bij de ingrediënten." Het Voedingscentrum heeft op zijn site de mogelijkheid om zelf naar E-nummers te zoeken.

Vlees en vis zijn in deze lijst opvallend. Bij vlees kan het gaan om producten als chorizo, worst, patés en terrines. Ook sommige soorten hamburgervlees, 'breakfast sausages' en merguezachtige producten (merguez is een worst) kunnen een kleur bevatten, evenals kebab en luncheon-vlees. Bij vis kan een kleur zitten in surimi, gerookte vis, voorgekookte schaaldieren, vis- en schaaldierenpasta en 'zalmimitaties'.

Vlees en vis mogen natuurlijk niet verser lijken dan ze zijn. Daarom mag de producent nooit zomaar een kleurtje toevoegen. "Sommige behandelmethoden zorgen ervoor dat de kleur van vis langer behouden blijft, maar dat is verboden in de Europese Unie", zegt een woordvoerder van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die hier toezicht op houdt. "Zulke behandelde vis zou niet op de EU-markt te koop mogen zijn. Maar er bestaat een kans dat ze toch verhandeld worden. Tonijn die opvallend rood is en opvallend lang rood blijft, is verdacht."

Roodenburg adviseert daarom altijd naar de houdbaarheidsdatum te kijken. "We hoeven ons geen zorgen te maken over producten met kleurstoffen. Wel zijn ze het minst noodzakelijk van alle E-nummers. Maar we hoeven niet panisch te doen over bewerkte voeding. De grootste gezondheidsproblemen als het gaat om ons voedingspatroon liggen niet op het vlak van E-nummers. Die gaan over te veel zout, suiker, verzadigd vet en kilocalorieën."

Maar soms komt er toch een E-nummer in opspraak, zoals onlangs titaandioxide (E171)."'Het is niet uit te sluiten dat deze witte kleurstof het DNA kan beschadigen", is het oordeel van het Voedingscentrum. "Er kan niet meer met zekerheid worden gezegd dat het veilig is." Vanaf 7 augustus mogen fabrikanten deze kleurstof niet meer in producten stoppen. Die producten kunnen dus nog in de winkel liggen.

Ook wordt er gediscussieerd over de mogelijke invloed van een aantal kleurstoffen op hyperactiviteit bij kinderen. Het Europees Parlement heeft uit voorzorg besloten een waarschuwing op het etiket te zetten als deze kleurstoffen erin zitten. Het gaat om E110, E104, E122, E129, E102 en E124.

En het luizenbloed? Deze kleurstof heet karmijnrood (E120) en wordt gewonnen uit de schildluis. Het kan ook zitten in jam, ontbijtgranen met vruchtensmaak, chorizo, paté, gerookte vis, smeltkaas en bitter soda. Niet schadelijk, maar vegetariërs en veganisten doen er goed aan etiketten te lezen.

• Vleesproducten en vleesvervangers
• Melkproducten, zoals toetjes en room met een smaakje
• Kaas
• Moutbrood
• Smeerbare boter
• IJs
• Rood conservenfruit
• Jam, marmelade
• Groenten in azijn, olie of pekel
• Sommige vis
• Ontbijtgranen met vruchtensmaak
• Soepen en bouillons
• Kruidenmixen
• Mosterd
• Noedels
• Gedistilleerde drank
• Snacks

Bron: Verordening Europees Parlement en Raad voor levensmiddelenadditieven