Een oliebol 'hoort' met krenten, vinden veel mensen. "Die stelling veroorzaakt soms best wat verwarring", zegt Remon Muller van de Oliebollenbakkerij in Nieuwerkerk aan den IJssel. "Van oudsher is een oliebol zonder krenten. Later, toen mensen meer geld hadden, werd dit aan het recept toegevoegd", aldus Theo Spil, eigenaar van bakkerijmuseum In de Gecroonde Duyvekater. Die versie met krenten bevalt nog steeds, zegt Muller. "Krentenbollen worden bij ons nog steeds het meest besteld."

Echt waar: voordat we brood aten, aten we al oliebollen. Althans, een vorm van oliebollen. Van origine zijn oliebollen balletjes deeg, gebakken in reuzel (varkensvet). Later is die reuzel vervangen door olijfolie, werd er melk in plaats van water gebruikt en zijn er krenten en suiker toegevoegd aan dit eeuwenoude recept.

De reden dat we oliebollen in december eten? "Vroeger moest in deze periode van het jaar veel eten opgegeten worden. Oliebollen zijn dan ook niets meer dan een overblijfsel", aldus Spil. "De geur van oliebollen associëren we nu met de feestdagen." Vandaar dat we het nog altijd lekker vinden op een feestdag als Oud en Nieuw.

Het basisrecept van oliebollen (bloem, water, gist, suiker en zout) is veganistisch. "Sommige oliebollenbakkers kiezen ervoor om het lekkers in dierlijke olie te bakken of melkpoeder in het recept te gebruiken", vertelt Muller. Ben je veganist, check het dan voor de zekerheid even bij je bakker.

In alle culturen komen oliebollen voor, maar wel in verschillende vormen. Denk aan Spaanse churros, Vlaamse smoutebollen of de Duitse berlinerbol. "Dit zijn allemaal verbeteringen of 'verlekkeringen' van iets heel simpels: gefrituurd deeg", zegt Spil.

Hoewel een oliebol wellicht een stuk vetter lijkt dan een appelflap, bevat een appelflap meer dan het dubbele aan calorieën. Met een appelflap tijdens de feestdagen eet je al gauw zo'n 400 calorieën, terwijl je met een oliebol de schade beperkt houdt. Een oliebol bevat zo'n 165 calorieën en zonder krenten nog iets minder.

Wist je dat:

• het record oliebollen eten in Hoorn gevestigd is? Daar wist Kevin Sijmonsbergen tijdens een eetwedstrijd in 2019 dertien oliebollen te eten in twaalf minuten;
• de donut een Nederlands recept is dat afstamt van de oliebol? Lang geleden zou de Nederlander Menno de Vries dit naar de VS hebben meegenomen;
• sommige bakkers bier aan het beslag toevoegen om ervoor te zorgen dat de oliebol lekker luchtig blijft? Dit komt door het koolzuur en gist dat in bier te vinden is;
• we volgens een fabrikant van oliebollenbakmix ieder gemiddeld acht oliebollen per jaar eten?