Waarom vleesvervangers straks misschien een andere naam moeten krijgen

Het verbod op vleesnamen voor vegetarische producten werd op 1 april met een ruime meerderheid aangenomen door de landbouwcommissie van het Europese parlement.

Niet alleen vlees, maar ook zuivelproducten vallen eronder. Sojayoghurt kan straks, dus misschien ook niet meer. Het voorstel schrijft namelijk voor dat plantaardige producten in de naam niet mogen verwijzen naar dierlijke producten.

De reden voor dit verbod is volgens Annie Schreijer-Pierik, Europarlementariër namens het CDA en lid van de commissie Landbouw en plattelandsontwikkeling, dat de namen "misleidend" zijn.

Uit recent onderzoek van Wageningen Economic Research blijkt dat de vleesconsumptie van Nederlanders in 2018 voor het eerst in negen jaar weer is gestegen. Terwijl uit een onderzoek van het Voedingscentrum blijkt dat steeds meer Nederlanders proberen minder of geen vlees te eten.

Dat kan volgens de instantie prima, als je maar wel andere producten neemt met voldoende eiwit, ijzer, vitamine B1 en vitamine B12. B12 komt alleen voor in dierlijke producten, waardoor je er volgens het Voedingscentrum bij een volledig plantaardig dieet goed aan doet om supplementen te slikken. Dit geldt ook voor vegetariërs die weinig zuivel eten en voor zwangere vrouwen die geen vlees of vis eten.

Meteen deed het voorstel stof opwaaien in Nederland, want de supermarktschappen liggen vol met plantaardige producten met namen die doen denken aan het vlees waar ze een alternatief op moeten zijn: visvrije tonyn, draadjesvleesch kroket, kipstuckjes, groenteburger, vegaworstjes, veggie steak, roockworst.

Volgens Schreijer-Pierik komt dit alleen nog voor in Nederland. De Fransen, Oostenrijkers, Polen, Italianen en Duitsers vinden volgens haar allemaal: "vlees is vlees". De Duitse minister van Landbouw zei begin 2017 dat fabrikanten van "pseudo-vleesgerechten" nieuwe namen moesten verzinnen voor hun producten en in Frankrijk is het verbod vorig jaar ingevoerd door het parlement.

Pablo Moleman van belangenorganisatie ProVeg denkt dat het voorstel om vleesnamen voor vegetarische producten te verbieden een oplossing is voor een niet-bestaand probleem. "Wij hebben de indruk dat het achterliggende probleem niet misleiding is, maar de identiteitscrisis van de vleesindustrie."

Een vleesvervanger zou volgens de landbouwcommissie van de EU geen burger meer mogen heten. (Foto: 123RF)

Vleesproductie was lange tijd exclusief domein van de slagers en veeboeren, maar een groeiend deel van de consumenten kiest nu voor vlees gemaakt van planten, zegt Moleman. Veel vleesbedrijven gaan volgens hem met die trend mee, maar een deel klampt zich volgens hem vast aan het verleden en is nu 'een zinloze strijd over woorden begonnen'.

Woorden als vegetarische worst zijn er volgens Moleman al tientallen jaren en niemand heeft er volgens hem ooit eerder een probleem van gemaakt. Daar kwam pas verandering in toen de vegetarische markt de laatste tien jaar in rap tempo is gaan groeien, zegt hij.

Een consument die een vegetarisch product wil dat op vlees lijkt, heeft er volgens Moleman baat bij om eenvoudig op de verpakking te kunnen zien hoe het product smaakt en op wat voor manieren het te gebruiken is. Vooral omdat vegetarisch 'vlees' tegenwoordig steeds meer op echt vlees lijkt qua smaak, textuur en mondgevoel. De naam burger of gehackt helpt daar volgens hem bij.

Maar volgens Schreijer-Pierik weten mensen die vegetarisch willen eten "donders goed" wat een vegetarisch product is en wat ze daarmee moeten. "Zij weten heus wel dat een groenteschijf een vegetarisch alternatief is voor een burger." Dus is het volgens haar niet nodig om vleesvervangers een vleesnaam te geven.

Bij ProVeg gaan ze er vooralsnog niet vanuit dat het verbod er ook daadwerkelijk komt. Eerst moet het nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement en door de regeringsleiders. Mocht het verbod er toch komen dan zal dat volgens Moleman vooral een beperking van de vrijheid van ondernemers en een onnodige kostenpost zijn. Om het verbod tegen te houden, is de organisatie een petitie gestart. Deze is meer dan 72.000 keer ondertekend.

Voor de plantaardige zuivelmarkt gelden er al jaren strenge restricties in het gebruik van namen als melk, yoghurt en kaas, maar dat heeft volgens Moleman niks veranderd in de publieke perceptie en het dagelijks gebruik. "In de volksmond spreekt iedereen nog steeds over sojamelk, ook al staat er op de verpakking een term als sojadrink."

Ook De Vegetarische Slager, fabrikant van onder meer visvrije tonyn en kipstuckjes, gaat er nog niet vanuit dat het verbod er daadwerkelijk komt. Mocht dat toch gebeuren dan komt het voor de rechter en houdt het daar volgens hen geen stand. "Het is moeilijk voorstelbaar dat suikerspekjes, Arnhemse meisjes, bokkenpootjes, gestampte muisjes, apenkopen en katjesdrop allemaal van naam zouden moeten veranderen. Dat zien wij niet gebeuren." De Vegetarische Slager gaat geen voorbereidingen treffen voor naamswijzigingen.

Het voorstel voor het verbod is aangenomen door de landbouwcommissie in Brussel, maar het gehele Europese Parlement moet er nog naar kijken. Er moet nog een akkoord komen van de Europese Commissie en de lidstaten. Dit gebeurt tijdens een plenaire zitting. Wanneer deze plaatsvindt, is nog niet definitief. Waarschijnlijk in de week van 25 november of 16 december.