Bijna 20 procent van de volwassen Nederlanders krijgt ooit te maken met een depressie, blijkt uit cijfers van het Trimbos-instituut. Net als bij mensen die geen depressie maar wel een heftige gebeurtenis meemaken, is de kans groot dat hun eetpatroon verandert als zij negatieve emoties ervaren.

Wat heeft het één met het ander te maken? NU.nl spreekt met Tatjana van Strien, hoogleraar Psychologie van eetstijlen aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en met hoogleraar Neuropsychologie Rob Markus van Maastricht University.

Volgens zowel Van Strien als Markus is tot nu toe vooral bekend dat negatieve emoties van grote invloed zijn op onze eetlust. Ben je bijvoorbeeld erg gestrest of zit je in een depressie, dan is de normale reactie dat je minder trek in eten hebt.

Van Strien: "Je maagcontracties houden op, er stroomt meer bloed naar je spieren en je lichaam bereidt zich voor op actie. Dit zag je bij onze verre voorouders al: bij gevaar moet je vechten of vluchten en niet eerst even wat eten."

Toch ebt niet bij iedereen de eetlust weg bij heftige emoties. Volgens Markus geeft zo'n 60 procent van de mensen een atypische reactie: ze zijn juist geneigd om méér te eten. Zij worden emotionele eters genoemd. Naar het verschil tussen de typische en atypische reactie wordt volgens de hoogleraar op dit moment veel onderzoek gedaan. Het is onduidelijk waarom de ene persoon die zich slecht voelt bijna niets eet en de ander juist niet te stoppen is.

Volgens Van Strien zijn daar nu al een aantal theorieën over. Zo zou emotioneel eten in de jeugd worden aangeleerd. "Als ouders hun kinderen bij pijn troosten met een snoepje, dan leert het kind: als ik me vervelend voel, moet ik iets eten."

Daarnaast zou psychologische controle van ouders er ook iets mee te maken hebben. "Als zij hun kind zeggen verdrietig te worden van slechte cijfers, dan leert het kind niet naar zijn eigen gevoel te luisteren."

Dat kan volgens Van Strien leiden tot alexithymie, een soort gevoelsblindheid waardoor de kans op overeten wordt vergroot. Je wordt dus niet geboren als een emotionele eter, maar zo gemaakt door je omgeving.

De hoogleraar waarschuwt dat je zelfs op latere leeftijd nog een emotionele eter kunt worden. "Bijvoorbeeld als je jezelf aanleert om een bak chocolade-ijs leeg te eten bij liefdesverdriet."

Wat staat er eigenlijk op het menu van emotionele eters? Het zijn volgens Markus met name ongezonde snacks vol calorieën die een belonend gevoel geven. "Vooral de combinatie van vet en zoetigheid doet het goed, zoals gefrituurde snacks, chips en taartjes. Je hoeft er niet echt op te kauwen, het smelt in de mond en is dus echt comfortfood."

Waarom juist zoet en vet voedsel de voorkeur heeft, heeft volgens Markus te maken met twee dingen. "Als je een pasgeboren baby een druppeltje vettige stof op de lippen doet, gaat die lachen. Die voorkeur voor zoetige smaken is aangeboren."

Maar er bestaan volgens de hoogleraar ook theorieën dat bepaalde stofjes in snacks voor een beter gevoel zorgen. Al twijfelt hij daar zelf aan. "Iemand die opknapt van een stuk chocolade heeft dat denk ik eerder te danken aan de fijne gewaarwording die zo'n snack met zich meebrengt, dan dat stofjes er op korte termijn voor zorgen dat het gelukshormoon op peil wordt gebracht."

Markus vertelt dat het meeste onderzoek tot nu toe vooral gericht is op negatieve emoties. Het is volgens hem echter ook een goede vraag welk effect positieve emoties op ons eetgedrag hebben. Volgens hem is al wel gebleken dat het makkelijker is om controle op je eetgedrag te houden als je je goed voelt. "Maar hoe dat precies zit, weten we nog niet zo goed", stelt Markus.

Om te voorkomen dat je eet vanwege emoties, is het volgens Van Strien heel belangrijk om je goed te voelen, bijvoorbeeld door iets goed voor een ander te doen.

"Dat hoeft niet heel ingewikkeld te zijn. Doe het vergeten achterlichtje in de fietsenstalling uit voor een ander en loop met een lichte glimlach over straat. Je merkt al snel dat anderen mensen teruglachen en dat geeft vaak een fijn gevoel."

Markus wil vooral benadrukken dat mensen op zoek moeten naar de oorzaak van de negatieve emoties en dat ze moeten kijken wat ze daaraan kunnen doen.