Over wat bestaanszekerheid is, lopen de meningen uiteen. Het staat in onze Grondwet, al wordt het daar weinig concreet. Er staat vooral dat het "een zorg van de overheid" is.

Een duidelijker uitleg komt van de Commissie Sociaal Minimum. Die bekeek of het sociaal minimum genoeg is om van rond te komen (het antwoord: nee) en stelt dat bestaanszekerheid "niet alleen gaat over voldoende inkomen, maar ook over een goede gezondheid, betaalbare en duurzame huisvesting, werk dat loont, een adequate opleiding, gezonde sociale relaties en een zinvol leven".

Grofweg betekent het dat je genoeg geld hebt om je gebruikelijke kosten te betalen - zoals huur, energie, boodschappen en verzekeringen - en dat je je ook geen zorgen hoeft te maken of je dat in de toekomst nog kunt. Verder gaat het onder meer om toegang tot basale voorzieningen zoals zorg, onderwijs en een fatsoenlijke woning.

Dat is lastig te zeggen. Je kunt stellen dat het in elk geval geldt voor degenen die op of onder de armoedegrens leven. Vorige maand kwam het Centraal Planbureau (CPB) met cijfers waaruit bleek dat dit jaar 4,8 procent van de bevolking in armoede leeft. Zonder aanvullend beleid groeit dit volgend jaar naar 5,7 procent, ofwel een miljoen Nederlanders.

Maar ook met een hoger inkomen kun je nog steeds in onzekerheid leven, bijvoorbeeld als je zzp'er bent met een onregelmatig inkomen of als je werkt met een flexcontract.

"Een baan hebben, is niet meer genoeg", zegt Arjan Vliegenthart van het budgetinstituut Nibud. "Ook wanneer je werk hebt, kun je nog steeds in onzekerheid zitten." Hij heeft sterk het idee dat het probleem de laatste tijd groter is geworden. Dat komt volgens hem vooral door de coronacrisis en de inflatie.

"Aan het begin van de pandemie zijn veel mensen met een flexcontract plotseling hun baan kwijtgeraakt. Dat heeft voor veel onzekerheid gezorgd. Door de gestegen prijzen zijn mensen die de afgelopen jaren nog wél hun rekeningen konden betalen, in de problemen gekomen."

Maar bestaanszekerheid gaat dus om meer dan alleen geld. Het gaat bijvoorbeeld ook om het hebben van een goede plek om te wonen. En met het huidige woningtekort staat dat eveneens onder druk. Zo zou er een acuut tekort zijn van enkele honderdduizenden huizen.

Dat kan grote gevolgen hebben. Allereerst natuurlijk geldnood, met het risico om in de schulden terecht te komen. Maar volgens de Commissie Sociaal Minimum kunnen ook andere problemen ontstaan.

Zo kan het slecht zijn voor je mentale gezondheid, omdat je eigenwaarde eronder te lijden heeft. Daarnaast is er een risico op eenzaamheid, bijvoorbeeld doordat een lidmaatschap van een vereniging er niet in zit. Ook je fysieke gezondheid kan eronder lijden. Ongezond eten is vaak goedkoper dan gezonde producten.

Verder dreigen mensen afgezonderd te raken, mede door de eenzaamheid. Zij trekken zich dan terug in hun eigen wereld, wat er vaak voor zorgt dat ze het vertrouwen in de overheid verliezen. Voor kinderen is het bestaansonzekerheid ook schadelijk en het kan zorgen voor mindere prestaties op school.

De inflatie van de voorbije twee jaar heeft gezorgd dat er meer aandacht is voor inkomens en armoede. Door dure boodschappen, een torenhoge energierekening en prijzige benzine kregen steeds meer Nederlanders moeite met het ophoesten van hun maandelijkse kosten. Daar kwam vorige maand het rapport van het CPB bij, dat veel stof deed opwaaien.

Daarnaast is het nu verkiezingstijd waardoor politieke partijen zich in dit debat mengen. Zo wil Pieter Omtzigt het onderwerp prominent opnemen in zijn verkiezingsprogramma en pleitte de ChristenUnie zelfs voor een minimumloon van 18 euro per uur. Dat is nu nog ongeveer 12 euro. Ook veel andere partijen hebben er aandacht voor in hun verkiezingsprogramma's.

Het kabinet komt vandaag (Prinsjesdag) met zijn plannen voor volgend jaar. Hoewel via de officiële kanalen nog niets naar buiten is gekomen, is er al veel uitgelekt. Belangrijkste punt is dat er 2 miljard wordt uitgetrokken om de laagste inkomens te helpen. Dat geld gaat onder meer naar verhoging van de huurtoeslag en van het kindgebonden budget. Ook een deel van de energiesteun blijft overeind.

Of het genoeg is, is maar de vraag. Volgens de commissie die het sociaal minimum onderzocht, is er alleen al 6 miljard euro nodig om de geldproblemen van huishoudens op te lossen, bijvoorbeeld door het minimumloon en de bijstand te verhogen. Maar het huidige kabinet is demissionair waardoor het weinig nieuw beleid kan opstellen. Verdere maatregelen moeten vermoedelijk komen van een nieuw kabinet.