Na het pensioenakkoord tussen werkgevers en vakbonden kostte het nog vier jaar politiek overleg voordat de Eerste Kamer dinsdagavond over het nieuwe pensioenstelsel kon stemmen. Nu het akkoord erdoor is, gaan pensioenfondsen in de komende vijf jaar over op het nieuwe stelsel.

Het nieuwe stelsel is gevoeliger voor de beleggingsprestaties van pensioenfondsen. Het oude pensioen is daar soms niet gevoelig voor. In 2022 leden pensioenfondsen door een slecht beursjaar grote verliezen. Maar doordat de rente steeg, gingen de pensioenen in het huidige stelsel toch voor het eerst sinds jaren omhoog. Dat terwijl in de jaren ervoor de pensioenen bij een lage rente en goede beursprestaties juist niet omhoog konden.

"Die wisselwerking valt niet meer uit te leggen", zegt Ger Jaarsma, voorzitter van de Pensioenfederatie. "We hebben jaren moeten wachten op pensioenverhogingen. Als we het nieuwe pensioenstelsel eerder hadden gehad, zouden we sinds 2008 vrijwel elk jaar de pensioenen verhoogd hebben."

In het nieuwe stelsel worden goede beleggingsjaren direct beloond met meer pensioen in je potje. Wel zouden beleggingsverliezen zoals die van afgelopen jaar direct tot een minder hoog pensioen leiden. Volgens Jaarsma hoeven we hier niet te bang voor te zijn. "Langjarig boeken pensioenfondsen 6 à 7 procent rendement. Dan kun je best een minder jaar dragen."

In het oude stelsel werd beloofd dat je bijvoorbeeld 70 procent van je gemiddeld verdiende loon als pensioen zou kunnen krijgen. "Die belofte viel eigenlijk niet waar te maken", zegt Bastiaan Starink, bijzonder hoogleraar Arbeidsmarkt, Pensioenen en Belasting in Tilburg. Pensioenfondsen moeten hiervoor grote buffers aanhouden en ervoor zorgen dat er voldoende in kas is. Die belofte wordt nu in zekere zin losgelaten. Daardoor zijn minder hoge buffers nodig.

Starink: "Door kleinere buffers aan te houden, zullen de schommelingen in het pensioen groter worden. Er wordt meer risico genomen, maar dat is in dit geval positief. Want het levert gemiddeld meer op. Bovendien worden om effecten van slechte beursjaren te dempen nog steeds (kleinere) reserves aangelegd. Je pensioen is niet overgeleverd aan de dagelijkse grillen van de beurs", zegt Starink, die ook bij PwC werkzaam is.

De meeste pensioenfondsen gaan waarschijnlijk het oude pensioen overhevelen naar het nieuwe stelsel. Dat hoeft niet, maar anders blijf je mogelijk nog zestig jaar met het oude stelsel zitten. En dat kan nadelig zijn. Dit betekent dat 1.500 miljard euro zal worden verdeeld in twintig miljoen persoonlijke potjes. Dat moet zorgvuldig en eerlijk gebeuren.

Bij de verdeling moeten ouderen minstens zoveel krijgen als waar ze in het oude stelsel recht op hebben. En groepen werknemers (vooral veertigplussers) zullen compensatie krijgen, omdat die enig nadeel ondervinden van lang pensioen opbouwen in het oude stelsel en eindigen in het nieuwe stelsel.

Omdat de overstap een complexe operatie is, krijgen pensioenfondsen daar bijna vijf jaar de tijd voor. "Niet ieder fonds kan op dezelfde dag over", zegt Jaarsma. Tot 2028 zal een deel van de pensioenfondsen dus al naar het nieuwe stelsel zijn overgestapt en een deel nog met het oude pensioen werken.

"Het is een sterke verbetering. We hebben en houden zo een van de beste pensioenstelsels ter wereld", zegt Starink. Dat komt volgens hem vooral door de verplichte hoge opbouw en de AOW voor iedereen. "Maar het nieuwe stelsel wordt meer van deze tijd."

"Het had nog wel beter gekund. Het meeverhuizen van het oude pensioen zou simpeler kunnen. En een kwart van de werkenden bouwt geen pensioen op. Dit zijn zzp'ers en werknemers zonder pensioenregeling. Deze pensioenplannen doen daar onvoldoende aan. Er zit alleen een inspanningsverplichting om dit te verbeteren."

Jaarsma is ervan overtuigd dat het nieuwe pensioen beter uitlegbaar wordt. "Met je persoonlijke pensioenpotje krijg je meer zicht op hoe jouw pensioen zich ontwikkelt."