Er is tegenwoordig meer oog voor hoe bedrijven met verschillende geloven omgaan, zegt Pascal Besselink. Hij is advocaat arbeidsrecht bij DAS. "Dat is iets wat werknemers en werkgevers bespreken, maar er staat niets over in de wet."

In de grondwet is wel de vrijheid van godsdienst en het recht op lichamelijke integriteit vastgelegd. Er staat verder niets in over hoe om te gaan met het geloof op de werkvloer. "Dat betekent dat wanneer je deelneemt aan de ramadan, je werkgever dus niet van je kan vragen om toch te eten of te drinken", vertelt Besselink. "Ook niet als je bijvoorbeeld fysiek zwaar werk doet."

Andersom kun je als werknemer tijdens de ramadan ook geen andere eisen stellen aan je baas. "Stel je voor dat een werknemer tijdens de ramadan strenger is met bidden", zegt Besselink. "Diegene wil dat vijf keer per dag doen op een vaste tijd. Dat kan niet als dat bijvoorbeeld een buschauffeur is. Je kunt de bus niet vijf keer per dag aan de kant zetten om te bidden."

Toch houden werkgevers tegenwoordig meer rekening met mensen die vasten tijdens de ramadan. De KNVB liet deze week weten dat de bond na zonsondergang eet- en drinkpauzes toestaat tijdens duels in het betaald voetbal. Ook grote werkgevers als PostNL en Albert Heijn zeggen rekening te houden met werknemers die vasten tijdens de ramadan.

Volgens Jannes van de Velde, woordvoerder van werkgeversvereniging AWVN, is de situatie op de werkvloer de afgelopen jaren flink veranderd. "We zijn gewend geraakt aan het samenwerken met mensen met een ander geloof", zegt Van de Velde. "Dertig jaar geleden kwamen werkgevers nog weleens naar ons toe met problemen. Het was bijvoorbeeld bij veel bedrijven moeilijk om een plek te vinden voor moslims die overdag wilden bidden. Maar dat horen wij eigenlijk nooit meer."

Dat komt doordat er tegenwoordig steeds meer diversiteit is op de werkvloer, legt Besselink uit. Daardoor praten werknemers meer met elkaar over bijvoorbeeld de ramadan. Dat gebeurt minder vaak als er maar één iemand in een bedrijf werkt die aan het vasten is. Als er meer mensen vasten, wordt er ook onderling over gesproken.

Wat er dan mogelijk is voor werknemers die vasten, hangt af van het bedrijf waar je werkt. Zo is het makkelijker om rekening te houden met vastende werknemers die in ploegendienst werken of onregelmatige werktijden hebben. Je kunt dan met je baas afspreken om tijdens de vastenmaand vaker een latere of juist vroegere dienst te werken, waardoor het vasten makkelijker vol te houden is.

Bij een negen-tot-vijfbaan is dat moeilijker. "Dan is het belangrijk met je baas in gesprek te gaan om de mogelijkheden te bespreken", zegt Besselink.

Alle wettelijke feestdagen in Nederland zijn dagen met een christelijke oorsprong, zoals Hemelvaartsdag en Eerste Kerstdag. Dat maakt het moeilijk voor veel moslims om Ied-al-Fitr, het feest aan het einde van de ramadan, te vieren. Als dat niet in het weekend valt, moeten veel mensen werken of naar school.

Hier hebben een aantal bedrijven een oplossing voor gevonden. "Wij zien dat werknemers deze vrije dagen tegenwoordig kunnen ruilen voor dagen wanneer het diegene zelf uitkomt", zegt Zakaria Boufangacha, vicevoorzitter van vakbond FNV. "Dat houdt in dat iemand bijvoorbeeld met Pasen werkt, maar met het Suikerfeest vrij is." Dat staat tegenwoordig zelfs in sommige cao's en personeelsregelingen.

Maar dat is niet bij elk bedrijf mogelijk. "Sommige bedrijven zijn echt dicht op die vaste vrije dagen", zegt Besselink. "Op dit moment is het bedrijfsleven nog erg gericht op de bestaande feestdagen. Toch wordt hier af en toe al een discussie over gevoerd. Moeten we niet van die vaste feestdagen af?"