ING, Rabobank, de verzekeraars Achmea en a.s.r. en de pensioenfondsen ABP en PMT krijgen een 5. ABN AMRO en de pensioenfondsen bpfBOUW en PFZW krijgen een 4. NN Group (Nationale-Nederlanden) komt zelfs niet verder dan een 3.

De drie grootste banken, vier grootste pensioenfondsen en drie grootste verzekeraars van Nederland krijgen niet alleen kritiek op in hoeverre ze hun CO2-uitstoot verminderen. Ook schieten ze volgens het keurmerk tekort in hoe ze hun doelen opstellen en meten.

"Je kunt wel mooie doelen formuleren, maar meet je dan ook alles?", vraagt Barbara Oosters van Oxfam Novib zich hardop af. "Het doel om de ecologische voetafdruk te meten gaat soms maar over een deel van het bedrijf en dus - zoals bij ING - niet over alle investeringen." Onder meer Oosters' organisatie, Amnesty en Milieudefensie hebben daar onderzoek naar laten doen voor hun Eerlijke Geldwijzer.

Ook wordt volgens Oosters niet altijd de werkelijke uitstoot van olie of gas meegenomen. Verder zouden de klimaatplannen ook concrete tussendoelen moeten hebben. "Als je in 2030 je CO2-uitstoot flink wil beperken, waar wil je dan in 2025 zijn?"

Volgens Oosters zitten er gaten in de weg naar de einddoelen. "Met deze klimaatplannen moeten we de bedrijven op hun blauwe ogen geloven dat ze daadwerkelijk de opwarming van de aarde tot 1,5 graden proberen te beperken. Maar daar ben ik te realistisch voor."

Oosters zou ook graag zien dat de financiële instellingen nieuwe investeringen in olie en gas uitsluiten en duidelijk maken hoe ze straks stoppen met fossiele brandstoffen. "Als je daar nu nog niet mee gestopt bent, hoe ga je dat dan straks wel doen?"

Volgens de onderzoekers is ABP een lichtpuntje, omdat het fonds alle fossiele beleggingen verkoopt. Andere instellingen zeggen via hun investering de koers van een bedrijf te kunnen bijsturen. Ze kunnen bijvoorbeeld als aandeelhouder invloed uitoefenen. Maar dat is te vrijblijvend, vindt Oosters. Zij zou graag horen hoe ze concreet de reductiedoelen denken te halen.

De initiatiefnemers van de Eerlijke Geldwijzer hopen dat minister van Financiën Sigrid Kaag stevig optreedt. Ze hopen op een verplicht klimaatplan in plaats van de vrijwillige inzet van de instellingen.

"Ik ga ervan uit dat Kaag dat ook wil. De minister stelde eerder voor dat de financiële sector als vliegwiel kon dienen voor het nastreven van de klimaatdoelen van Parijs", vertelt Oosters. "Maar er is bedroevend weinig financiering die de transitie stimuleert. Dat komt doordat het beleid bij financiële instellingen nog is gebaseerd op het risicodenken van de oude economie. Als er nog niet vaak zaken is gedaan in de nieuwe economie, dan is dat toch vaak spannend."

Hoewel de onderzoekers merkten dat niet elke financiële instelling het met de manier van beoordelen eens is, vindt Oosters de rapportcijfers zeker niet te laag. "We kijken naar criteria voor klimaatdoelen die de VN heeft voorgesteld. En we hanteren bovendien een leidraad waar de financiële sector zich aan heeft gecommitteerd."

De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) schrijft in een reactie dat het onderzoek van de Eerlijke Geldwijzer vooral is gericht op wat nog niet goed gaat. De brancheorganisatie erkent dat bepaalde zaken nog handen en voeten moeten krijgen. Maar voor snellere verduurzaming is samenwerking tussen de overheid, het bedrijfsleven en de financiële sector nodig, benadrukt de NVB.

Het Verbond van Verzekeraars zegt dat verzekeraars beleggingen pas optimaal kunnen verduurzamen als de overheid milieubelastende sectoren normen gaat opleggen. Zo kan de overheid bedrijven laten betalen voor hun uitstoot en goed gedrag subsidiëren. "Daar ligt de oplossing, niet in een verplicht klimaatplan", meent de koepelorganisatie.

Pensioenfondsen vinden dat de Eerlijke Geldwijzer geen rekening houdt met wat er nu in de praktijk mogelijk is. "Pensioenfondsen focussen vooral op de beleggingen waarmee ze de grootste impact kunnen hebben. De fondsen kunnen door onbetrouwbare of ontbrekende data (nog) niet overal sturen." Wel hebben de fondsen hoop op nieuwe Europese wetgeving die bedrijven verplicht emissiedata te rapporteren.