"We zijn koploper als het gaat om flex. Het is buitenproportioneel in vergelijking met de landen om ons heen", zegt Erik Stam, hoogleraar economie aan de Universiteit Utrecht, tegen NU.nl. "Tijdens de coronacrisis was er sprake van snelle digitalisering. De drempel om online te ondernemen is daardoor lager geworden. Bovendien zijn zowel meer jongeren als ouderen die met pensioen zijn aan de slag gegaan als zelfstandige. Het is daarmee een veelzijdig fenomeen."

De groei in zzp'ers is vooral terug te zien in de zorg en welzijn, gevolgd door technische, commerciële en ICT-beroepen, blijkt uit cijfers van statistiekbureau CBS. Vooral de beroepsgroepen sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders, psychologen en sociologen en medisch vakspecialisten groeiden. Verder was er een sterke toename onder timmerlieden, adviseurs marketing, public relations en sales en software- en applicatieontwikkelaars.

"Het zzp-schap is sowieso populairder geworden", zegt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. "Dat heeft onder meer te maken met de krapte op de arbeidsmarkt. Vooral mensen met een flexbaan besluiten om zzp'er te worden. Zij kunnen beter hun eigen tijd indelen en verdienen ook meer. Dat zien we terug in de zorg en de technische en commerciële beroepen."

Volgens Van Mulligen speelt ook de toegenomen werkdruk in bepaalde sectoren een grote rol. "Zoals in de zorg. Veel mensen kiezen er daarom voor om zzp'er te worden."

Het kabinet wil het aantal zzp'ers juist terugdringen. De meeste zelfstandigen zijn niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid en bouwen niet of nauwelijks pensioen op. Daarmee vormen ze een groot risico: niet alleen voor zichzelf maar ook voor de economie. Zzp'ers kunnen in het geval van uitval alleen terugvallen op de bijstand. En daardoor kunnen ze in grote financiële problemen komen.

Uitzendbureaus zien steeds meer werknemers eigen baas worden vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. Vooral in de gezondheidszorg is sprake van een enorme explosie aan zelfstandigen. Mensen kiezen ervoor om zzp'er te worden vanwege de betere verdeling tussen werk en privé. Bovendien kunnen ze aan de slag voor een hoger tarief. Ook in de beveiliging is dat het geval.

Volgens hoogleraar Stam gaan werknemers uit dienst, omdat ze dan een sterkere onderhandelingspositie hebben. "Als zzp'er kun je een hoger tarief eisen, waarmee je dus ook een hoger inkomen hebt. Daar komt bij dat veel mensen niks te verliezen hebben. De meeste zzp'ers zijn van mening dat ze toch wel weer een baan vinden als hun project mislukt."

Verder is het niet meer vanzelfsprekend dat we een baan voor het leven hebben. Op 25-jarige leeftijd ergens beginnen tot aan het pensioen zit er niet meer in. "Steeds meer mensen kiezen na vijf tot zeven jaar voor een andere baan of worden zzp'er."

De krapte op de arbeidsmarkt zorgt dus niet alleen voor gouden tijden voor werknemers, maar ook voor zelfstandigen. Stam: "Dat is echt een nieuw fenomeen. De overheid neemt ondertussen maatregelen door de zelfstandigenaftrek verder af te bouwen, waardoor het zzp-schap minder aantrekkelijk moet worden. Maar dat gaat erg langzaam."