"Afrika is de grootste afnemer, omdat de tarwe uit Oekraïne het goedkoopst is", zegt Bart de Steenhuijsen Piters, onderzoeker voedselsystemen aan de Wageningen University & Research. "Maar nu het daar misgaat, betalen de Afrikanen de prijs. Vooral landen als Ethiopië, Somalië en Tanzania zijn afhankelijk. Zij moeten tarwe uit andere landen kopen en dat is aanzienlijk duurder. In het Westen hebben we daar geen last van, aangezien het puur een kwestie van koopkracht is. We hebben hier ook genoeg graan ingeslagen."

Louise van Schaik, hoofd EU & Global Affairs bij instituut Clingendael, stelt dat er in bepaalde landen onrust kan ontstaan als de blokkades niet snel worden opgeheven en de voedselprijzen verder stijgen. "En dan vooral in landen waar het bestaansrecht al onder druk staat. Maar de hogere brandstof- en voedselprijzen leiden ook in onze samenleving tot onrust."

De prijs voor voedsel blijft wereldwijd ongekend hoog, zo meldde de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) onlangs. Door de oorlog in Oekraïne is onder meer de prijs van graan fors gestegen. Verder zijn er minder bestanddelen voor kunstmest beschikbaar.

Door de Russische inval is de uitvoer uit Oekraïne, een van 's werelds grootste producenten van graan en plantaardige olie, sterk gedaald. De blokkade van belangrijke havens aan de Zwarte Zee heeft gezorgd voor extra onrust in de bevoorradingsketen en de problemen zijn tot op heden nog steeds niet opgelost.

De grootste problemen doen zich dus voor op het Afrikaanse continent. Dat heeft volgens De Steenhuijsen Piters een aantal oorzaken. "Veel landen hebben noodhulp nodig, maar dat is momenteel erg duur vanwege de verdubbeling van de prijs van tarwe. Daar komt bij dat een deel van het graan uit Oekraïne kwam, maar dat moet dus elders worden gekocht. Verder heerst er droogte en zijn er tal van conflicten."

De onderzoeker benadrukt dat er nervositeit heerst op de wereldmarkt voor voedsel. "Maar dat komt dus niet alleen door het conflict in Oekraïne, ook door klimaatverandering. De onzekerheid leidt ertoe dat er gehamsterd wordt, waardoor de prijzen stijgen. Bovendien wordt de wereldmarkt voor graan ook nog eens bepaald door vier grote bedrijven."

Van Schaik ziet momenteel grote problemen in Noord- en Oost-Afrika, Libanon en Jemen. "Oekraïne is een grote leverancier voor het World Food Programme. De enige oplossing is een einde aan de oorlog en ontmijning van de Oekraïense havens."

In Nederland zijn er weinig fysieke tekorten door de blokkades van de Oekraïense havens, laat LTO Nederland weten. “De kosten voor grondstoffen, bijvoorbeeld voor veevoer, zijn fors gestegen. We kunnen de Oekraïense tarweproductie niet overnemen, het klimaat is hier anders”, zegt een woordvoerder.

Boeren en tuinders hebben verder vooral te maken met de negatieve gevolgen van de stijgende brandstof- en energieprijzen. "Zij krijgen bijvoorbeeld te maken met een hogere kunstmestprijs, aangezien de productie daarvan veel dure energie kost en veel stoffen daarvoor uit Oekraïne en Rusland komen. Tuinders betalen meer aan energiekosten vanwege hun kassen. Het is de vraag of deze ondernemers de schade vergoed krijgen."