Waarom zijn er plots overal personeelstekorten?

Dat heeft een aantal redenen. Zo worden we allemaal steeds ouder en worden er tegelijk minder kinderen geboren. De bevolking vergrijst dus en dat is niet handig om vacatures in te vullen.

Mede daardoor was er al voor de coronacrisis sprake van een personeelstekort, maar sinds kort loopt het echt de spuigaten uit. Er zijn nu 133 vacatures per 100 werklozen en dat is een record. Dat komt doordat we nu een periode van forse economische groei kennen en die gaat altijd gepaard met meer vraag naar personeel. Tegelijk zijn er amper werkzoekenden.

Volgens Olaf van Vliet, hoogleraar economie aan de Universiteit Leiden, ligt dat voor een deel aan de coronasteun vanuit de overheid. Die heeft ervoor gezorgd dat bedrijven hun rekeningen konden blijven betalen en dus minder moesten besparen of niet failliet gingen. "Het komend half jaar kan dat weleens veranderen, nu de steun gestopt is", zegt hij.

Arbeidsmarkteconoom Kees van Uitert ziet dan weer een soort vicieuze cirkel. "Voor de coronacrisis was er een klein personeelstekort, waardoor de werkdruk in een aantal bedrijven hoger werd. Dat leidt op zijn beurt dan weer tot meer burn-outs en ziekteverzuim, waardoor het tekort opnieuw groter wordt, enzovoort", legt hij uit.

Zijn er ook sectoren die helemaal geen last hebben van een personeelstekort?

Nee, het is een landelijk breed probleem. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn er in de landbouw en visserij de minste vacatures, maar ook daar is het aantal zoekertjes gestegen in vergelijking met het vorige kwartaal. De handel schreeuwt met 90.000 vacatures het meest om personeel en in de horeca nam het aantal vacatures in het eerste kwartaal het sterkst toe.

Tijdens de coronacrisis werkten veel mensen bij de GGD om mensen te vaccineren of testen. Dat werk is nu weggevallen. Waar zijn die mensen allemaal naartoe gegaan?

Die mensen zijn naar verwachting doorgestroomd naar andere banen, maar dat zijn er niet genoeg om alles op te vullen. Volgens de laatste cijfers, die NU.nl in juli vorig jaar opvroeg, werkten er 51.000 mensen voor de verschillende GGD's, terwijl er 451.000 vacatures openstaan. "Bovendien duurt het even voor iedereen op zijn plaats zit", zegt Ronald Dekker, econoom bij het onderzoeksinstituut TNO.

Hoe valt het probleem dan wel op te lossen?

In de eerste plaats kunnen bedrijven de lonen verhogen, waardoor ze aantrekkelijker worden. Schiphol kondigde al aan op die manier meer mensen te willen lokken. Van Uitert ziet daar echter geen oplossing in. Hij verwacht dat bedrijven dan eerder mensen weghalen bij andere bedrijven, maar dat de vijver met werkenden niet groter wordt.

Een andere optie die vaak wordt aangehaald is dat we meer uren moeten werken. Alleen moet dat wel lonend zijn en het moet kunnen. De overheid zou bijvoorbeeld kinderopvang gratis kunnen maken zodat er minder deeltijds gewerkt wordt. Dat is het kabinet van plan, maar het is niet duidelijk wanneer die maatregel erdoor komt.

Kan arbeidsmigratie een oplossing bieden?

Werkgevers roepen al een tijd dat het aantrekkelijker moet worden voor buitenlanders om in Nederland te komen werken. En hoewel de meeste experts het daarmee eens zijn, wijzen ze allemaal op een groot pijnpunt: er zijn geen huizen voor die arbeidsmigranten. "Zolang de infrastructuur er niet is, heeft het ook geen zin om ze hierheen te halen."

Dekker ziet arbeidsmigratie als een laatste strohalm. Hij pleit ervoor om eerst andere opties te bekijken. "Zo kunnen werkgevers bijvoorbeeld proberen om de mensen die aan de kant staan, maar wel willen werken, een baan te geven."

Zo zijn er 1,1 miljoen mensen in ons land die maar geen werk vinden, maar dat wel zouden willen. "Dat zijn vaak mensen die iets ouder of slechter opgeleid zijn, of ze hebben een soort van arbeidshandicap. Maar dat wil niet zeggen dat ze niets kunnen. Gebruik de vaardigheden die ze al hebben en leer ze op de werkvloer nieuwe dingen aan", vindt Dekker. Andere potentiële oplossingen zijn personeel delen tussen verschillende bedrijven en meer automatisering.

Er zijn de afgelopen maanden veel Oekraïense vluchtelingen naar Nederland gekomen. Kunnen die het probleem niet deels oplossen?

Dat kunnen ze zeker en dat doen ze ook. De EU heeft de regels voor tewerkstelling van Oekraïense vluchtelingen zelfs versoepeld, zodat er minder administratie nodig is om ze aan een baan te helpen. Maar op dit moment zijn er zo'n 59.000 Oekraïners in Nederland ingeschreven. "Zelfs als die allemaal zouden werken - wat waarschijnlijk niet zo is - zou dat nog niet genoeg zijn om alle vacatures op te vullen", zegt Van Vliet.

Wanneer is dit probleem voorbij?

Dat weet niemand met zekerheid, maar het zal in ieder geval niet op korte termijn zijn. Veel hangt af van hoe het kabinet hiermee omgaat. Minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) komt binnenkort met een plan om de arbeidsmarkt te hervormen, maar hoe dat er gaat uitzien is nog niet duidelijk.

"Als er niet snel opgetreden wordt, kunnen we nog wel tien jaar met deze problematiek zitten", zegt Van Uitert.

Volgens Dekker zullen we vooral moeten wachten tot meer werkenden zich op de arbeidsmarkt begeven, bijvoorbeeld omdat er meer mensen afstuderen of omdat mensen overstappen van hun huidige baan naar een zogenaamd krapteberoep. "Je kan niet zomaar een blik met werkenden opentrekken, dus we zullen hier even vrede mee moeten hebben."