Een kleine groep van enkele tientallen agrarische bedrijven rond beschermde natuurgebieden stoot onevenredig veel stikstof uit, waardoor weg- en woningbouw in die regio stil ligt. Dat blijkt woensdag uit een berekeningen van onderzoeksjournalistiekplatform Investico voor onder meer De Groene Amsterdammer en Trouw.

De journalisten komen met een lijst van 25 agrarische bedrijven die dicht bij een kwetsbaar Natura 2000-gebied gevestigd zijn en veel stikstof uitstoten, waardoor ze relatief de meeste schade veroorzaken. Het gaat onder andere om houders van kalkoenen, varkens en kalveren. De onderzoekers baseren zich op vergunningsregisters van provincies en gegevens van ruim negentienduizend veehouderijen.

Van de 25 bedrijven met de hoogste ammoniakuitstoot binnen 250 meter van een natuurgebied, staan er 17 in de provincie Gelderland. De twee grootste vervuilers in de lijst zijn gevestigd in Ermelo, op de Veluwe.

Zo stoot een kalkoenboer uit Ermelo 61 keer zo veel stikstof over de natuur uit als een 'gemiddelde' veeboer. Dit bedrijf met 24.000 kalkoenen is jaarlijks verantwoordelijk voor meer stikstofneerslag dan de landelijke snelheidsverlaging tot 100 kilometer per uur heeft bespaard.

Zes bedrijven uit de top 25 staan in Noord-Brabant; zo is de nummer drie gevestigd in Haaren, nabij de Loonse en Drunense Duinen en de Leemkuilen. De twee overige bedrijven zijn gevestigd in Limburg.

Het kabinet erkent dat er piekbelasters zijn, maar wil die bedrijven geen verplichtingen opleggen; het hoopt op een vrijwillige aanmelding voor een opkoopregeling. Minister Carola Schouten van Landbouw zei vorige week nog in Het Financieele Dagblad dat ze er niet zit om boeren uit te kopen. "Het gaat mij erom dat boeren de omslag kunnen maken naar een duurzamere manier van boeren."

Minder nieuwe huizen door hoge uitstoot

De stikstof die dit handjevol bedrijven uitstoot, heeft haar weerslag op het aantal huizen dat in de regio gebouwd mag worden.

In ruim honderd gemeenten vlak bij Natura 2000-gebieden is de woningbouw sneller dan gemiddeld gedaald door de stikstofproblematiek, zo werd in oktober bekend. In gebieden op maximaal 5 kilometer afstand van Natura 2000-gebieden nam de woningbouw in 2019 met 7,2 procent af.

De stikstofproblematiek ontstond in mei 2019 toen de Raad van State een streep zette door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Via dat programma werden vergunningen verleend voor bouwprojecten in de buurt van Natura 2000-gebieden.

Met die vergunningen kon de stikstofdepositie na de bouw gecompenseerd worden, maar het Europese Hof van Justitie concludeerde dat het PAS niet handelt volgens de Europese richtlijnen om de natuur te beschermen.