Het economisch bureau van ABN AMRO publiceerde donderdag een rapport over de 'ware prijs' van een spijkerbroek. De kosten van de negatieve milieu- en sociale effecten, die nu niet worden meegerekend, zouden zo'n 33 euro zijn. Kortom: we betalen nu vaak te weinig.

"Die extra prijs leggen we nu bij mensen neer die risico lopen in onveilige fabrieken, waar ze slecht betaald worden en gezondheidsschade oplopen", zegt duurzaamheidsexpert en gedragswetenschapper Anjo Travaille. "Ook voor de milieuschade betaalt niet de industrie, maar de lokale bevolking. En ook wijzelf, via belastingen. De kledingindustrie is bar en boos."

Sommige mensen zeggen: 'Erg allemaal, maar we kunnen toch niet weten wat dan wél goede kleding is?' Klopt dat?

"Nee. We kunnen het natuurlijk nooit helemaal 100 procent zeker weten, maar het is wel degelijk mogelijk om een duurzame keus te maken", zegt Noor Veenhoven, een van de initiatiefnemers van verzamelsite voor duurzame mode Project Cece.

"Je kunt op keurmerken letten, zoals Fairtrade, Fair Wear of GOTS. Die laatste gaat over eerlijk katoen, dat op een milieuvriendelijke manier is geproduceerd, dus zonder schadelijke chemicaliën."

"Ook zijn er merken die heel transparant zijn over hun productieketen, en die elke stap laten zien. Zij zijn er zo zichtbaar mee bezig, dat je zeker weet dat het goed zit."

Travaille is iets minder uitgesproken. "De mensen die niet weten waar ze moeten beginnen, hebben ergens wel gelijk. Als je je erin verdiept, is het wel te doen om duurzame kleding te kopen, maar het is wel echt moeilijker te vinden. Als je gewoon een winkel binnenstapt, zie je bij veel merken niets over duurzaamheid. Bij hen gaat het om trends en om prijs."

Hoe zit het dan met die merken? Of merken die wel woorden zoals 'bewust' en 'eerlijk' gebruiken, maar niet specifiek worden? Zijn die sowieso slecht bezig?

"Grappig is dat een merk als Suitsupply er niet mee te koop loopt, maar wel marktleider is op het gebied van duurzaamheid in die sector", vertelt Veenhoven. "Dat is omdat het hun doelgroep niet interesseert. Voor hen heeft duurzaamheid een geitenwollensokkenimago."

Door op de site van Suitsupply te kijken, kom je echter wel informatie tegen over onder meer het Fair Wear-lidmaatschap, het recyclingprogramma en andere duurzame initiatieven.

En dat geldt eigenlijk voor alle partijen die goed bezig zijn. Veenhoven: "Als je dan niets specifieks tegenkomt - geen keurmerken, geen details over de productieprocessen - dan kun je er eigenlijk van uitgaan dat het niet goed zit. Want let wel: 99 procent van alle kleding wordt niet op een duurzame manier gemaakt."

Bovendien moeten merken echt hun best doen als ze wel duurzaam en eerlijk willen produceren, dus is het logisch dat ze het uitdragen als ze dat doen.

Wat doet de 99 procent van alle kledingmerken dan precies verkeerd?

Veenhoven neemt de jeansproductie als voorbeeld: "Op alle vlakken gaan veel dingen mis: katoen plukken heeft veel water en pesticiden nodig. Het katoen wordt vervolgens geverfd. Die twee stappen zijn beide milieu-onvriendelijk en schadelijk voor de arbeiders."

"In sweatshops in lagelonenlanden worden de kledingstukken vervolgens onder slechte omstandigheden gemaakt. Bij jeans wordt de stof vaak nog extra bewerkt, met schadelijke processen zoals zandstralen", aldus Veenhoven.

"Bij elke stap verdienen werkers, meestal vrouwen, zó weinig dat ze onvoldoende eten kunnen kopen, en vaak hun kinderen niet naar school kunnen sturen. Een bekend beeld is dat van een vrouw die haar baby in de fabriek naast zich op de grond heeft liggen."

Sommigen zeggen dan: 'Maar die mensen kiezen er toch zelf voor om te werken in deze industrie?'

"Dat is een nogal naïeve reactie, het is gemakkelijk uit de heup schieten. Zo is het natuurlijk niet", zegt Travaille. "De mensen die dit werk doen, lopen grote risico's qua veiligheid, maar ze hebben weinig keus uit andere banen."

"Andere banen zijn vaak nog slechter dan die in de kledingindustrie", vult Veenhoven aan. "Dat betekent natuurlijk niet dat ze hier niet worden uitgebuit."

Waar komt zo'n reactie vandaan?

"We zijn geneigd zo ons eigen gedrag goed te praten. Als die mensen uit eigen keus in zo'n industrie werken, hoeven wij ons gewoontegedrag immers niet aan te passen", legt Travaille uit.

"Veel mensen willen er ook niet over nadenken. We hebben al zo veel zorgen: over kinderen, geld, werk, en ga zo maar door. Als je dan kritiek krijgt op het gedrag dat je altijd al vertoont, het kopen van onduurzame kleding, dan denk je al gauw: ga je mij nu de maat nemen? Het levert automatisch weerstand op, want je hebt het niet goed gedaan."

We vinden veel dingen bovendien belangrijker, zegt de gedragswetenschapper. "We letten eerst op wat we mooi vinden, of het hip is, wat de prijs is."

Dat laatste herkent Veenhoven: "Mensen vinden het moeilijk om iets duurders te kopen alleen omdat het duurzaam is, terwijl ze het voor een hip merk wel overhebben."

Verder is beschikbaarheid een probleem, zegt Travaille. "Je moet ernaar zoeken. Vergelijk het met duurzame producten in de supermarkt: die staan naast de niet-duurzame spullen. Prijsverschillen zijn daarbij ook best klein. Dan is een positieve keus veel gemakkelijker."

Wat als je weinig geld hebt en toch meer wil letten op milieu- en sociale effecten van je kledingkeuzes?

"Zoek er echt naar, en gebruik een site zoals Project Cece of Rank A Brand om merken te controleren op duurzaamheid. Echt niet alle merken zijn even duur", zegt Veenhoven. "Tweedehands is daarnaast ook een goede optie."

Ze benadrukt verder het belang van langer doen met kleding. "Koop in plaats van drie broeken bij Primark één duurdere, duurzame broek. Die goedkope gaat na tien keer stuk, terwijl je die van 80 euro misschien wel honderd keer aan kunt. Dat is per draagbeurt uiteindelijk veel goedkoper."