Dit kabinet erft de spagaat van de vorige regering: de steeds groter wordende groep zelfstandigen.

Er zijn er ruim een miljoen en ze hebben een belangrijke positie op de arbeidsmarkt. Ze moeten daarom de vrijheid krijgen om te ondernemen.

Tegelijkertijd is de wildgroei aan schijnzelfstandigheid een groot probleem. Vooral mensen met een laag inkomen en weinig zekerheid zijn de klos.

Met de huidige wet, die voluit de Wet Deregulering Beoordeling  Arbeidsrelaties (of Wet DBA) heet, bestaat er vooral onzekerheid en onduidelijkheid. De wet werd daarom al niet gehandhaafd tot 1 juli van dit jaar.

Er wordt gewerkt met modelcontracten waarin de arbeidsverhouding wordt vastgelegd, maar er zijn nog veel vragen over wanneer nu precies sprake is van schijnzelfstandigheid. Gevolg: opdrachtgevers huren minder zzp'ers in, omdat ze bang zijn voor een naheffing of misschien zelfs een boete.

Er wordt gewerkt aan een nieuwe zzp-wet, maar die is niet voor 2020 klaar. Voor de zomer hopen Wouter Koolmees (minister van Sociale Zaken) en staatssecretaris Menno Snel (Financiën) de richtlijnen af te hebben. De uitgangspunten staan in het regeerakkoord. 

Als alles volgens plan verloopt, kan de wet nog dit jaar naar de Tweede Kamer en wordt die in 2019 behandeld.

Met een huidige wet die niet werkt en een nieuwe wet die niet af is, ontstaat de vraag: wat doe je in de tussentijd?

Helemaal niet handhaven betekent ruim baan voor valsspelers. Daarom besloot het vorige kabinet al om naast niet handhaven wel de zware overtreders eruit te pikken. Dat zijn gevallen die grenzen aan fraude.

Tot nu toe zijn er daar slechts elf van opgemerkt. Dat is ook weer onbevredigend, want ieder mens kan op zijn vingers natellen dat er veel meer opdrachtgevers bewust met schijnzelfstandigen werken.

Daarom wordt er vanaf 1 juli dit jaar iets strenger opgetreden. Naast de groep ernstig kwaadwillenden worden vanaf dan ook de opdrachtgevers aangepakt die 'gewoon' kwaadwillend zijn. Dat zijn de opdrachtgevers die geen trek hebben in de lasten (premies en belastingen betalen), maar wel profiteren van de lusten (goedkope arbeid).

Snel en Koolmees hebben totdat de nieuwe zzp-wet er is nieuwe criteria opgesteld waarmee ze de groep overtreders aan willen pakken. Als de Belastingdienst kan bewijzen dat er sprake is van opzettelijke en evidente schijnzelfstandigheid, dan wordt de huidige wet gehandhaafd en kunnen boetes worden uitgedeeld.

De vraag is of opdrachtgevers en zzp'ers daarmee geholpen zijn. Eigenlijk wordt er gezegd: We gaan iets minder niet handhaven. 

Schept dat de verlangde duidelijkheid?

"We willen goedwillenden niet in de weg staan zzp'er te huren en kwaadwillenden niet weg laten komen met hun slechte gedrag", zegt Snel in een toelichting. Dat is een logisch streven, maar hoe bepaal je vervolgens wanneer iemand bewust kwaadwillend is?

De Belastingdienst helpt daarin graag mee. "Coachen", noemt Snel dat. Opdrachtgevers kunnen altijd bij de fiscus aankloppen en hun situatie laten doorlichten. Als de Belastingdienst zelf verdachte 'dienstverbanden' tegenkomt tijdens regulier onderzoek, volgt er een gesprek of een waarschuwing.

Maar daarmee is nog niet bepaald of een opdrachtgever opzettelijk schijnzelfstandigheid laat bestaan. Dat is het ook niet als de Belastingdienst na drie maanden terugkomt en de situatie niet is verbeterd.

Er moet naar tal van zaken worden gekeken zolang er geen nieuwe wet is. Wat is de omvang van de overtreding? Wat zijn de omstandigheden? Het is een ingewikkeld proces waarin verschillende factoren een rol spelen.

Snel schetst een fictieve situatie ter illustratie: "Er is sprake van opzet wanneer vier keer door de Belastingdienst is uitgelegd dat het schijnzelfstandigheid is en de opdrachtgever verandert niets."

Het wordt er voor opdrachtgevers en -nemers misschien niet duidelijker op, maar het alternatief is langs de kant staan en toezien hoe er misbruik wordt gemaakt van de huidige situatie. Dat is voor beide bewindslieden geen optie.

Snel en Koolmees hopen dat opdrachtgevers uit zichzelf besluiten schijnzelfstandigheid te verwerpen, al dan niet met een beetje dwang of een duwtje in de goede richting met het 'coachen' van de Belastingdienst.

Overigens verandert er voor verreweg de meeste opdrachtgevers helemaal niets. Dat zijn de goedwillenden, zij kunnen gewoon zzp'ers blijven inhuren zonder dat ze hoeven te vrezen voor handhaving.

Krijgen zij toch een belastinginspecteur op bezoek, dan zal die concluderen dat alles volgens de regels verloopt.

Alles blijft bij het oude, alleen het net waarmee de Belastingdienst vist naar kwaadwillenden wordt iets groter. Geeft dat meer duidelijkheid?

Misschien. Duidelijk zou het in ieder geval zijn wanneer er helemaal niet wordt gehandhaafd, maar daarmee geef je de fraudeurs vrij spel.

Het is wellicht kiezen tussen twee kwaden, maar op die uitspraak laten Snel en Koolmees zich niet vastpinnen.

Snel: "Echte helderheid komt met de nieuwe wetgeving in 2020. We drukken nu eigenlijk een soort pauzeknop in van anderhalf jaar."