Waarom moet Nederland bezuinigen?

Nederland heeft momenteel een begrotingstekort dat hoger is dan volgens Europese regels is toegestaan. Bij de invoering van de euro spraken alle landen in de eurozone af dat zij een begrotingstekort van maximaal 3 procent mogen hebben om zo de stabiliteit van de munt te kunnen garanderen.

Waar ons land zich in het verleden altijd keurig aan de Europese regels hield, kwam het tekort in 2011 uit op 4,7 procent en in 2012 op 3,8 procent. Voor 2013 wordt een tekort van 3,3 procent verwacht. 

Vorig jaar gaf Brussel een ferme waarschuwing: als Nederland zich in 2013 niet aan de afspraken zou houden, volgt er een boete van 0,2 procent van het bruto binnenlands product. Die boete komt op dit moment voor Nederland neer op 1,2 miljard euro. 

Met die reden overlegden VVD, CDA en PVV vorig jaar wekenlang in het Catshuis over een miljardenpakket aan bezuinigingen om het terugdringen van het tekort te bewerkstelligen. De onderhandelingen liepen spaak, het kabinet viel, maar de deadline voor het pakket aan maatregelen werd door het Lenteakkoord toch gehaald. 

Het nieuwe kabinet maakte in het najaar van vorig jaar al bekend 16 miljard extra te bezuinigen. Door de tegenvallende economie besloot het kabinet dit jaar daar nog eens 6 miljard euro bovenop te doen.

Sinds het begin van de schuldencrisis bleek dat veel landen zich niet aan de Europese afspraken konden houden. In landen als Griekenland en Spanje liepen de tekorten uit de hand, waardoor de positie van de euro verzwakte.

Ook Duitsland en Frankrijk hielden zich tot ergernis van Nederland niet aan de afspraken. Het vertrouwen in de gezamenlijke munt op de internationale beurzen daalde.

Nederland was een van de belangrijkste pleitbezorgers van een strengere handhaving van de 3 procentsregel, als een van de oplossingen tegen de schuldencrisis. Mede onder druk van Nederland spraken de Europese landen in december vorig jaar dan ook af deze regels strenger te handhaven.

Sinds vorig jaar is het voor begrotingscommissaris Olli Rehn dan ook makkelijker geworden om met boetes af te dwingen dat er in landen wordt bezuinigd of hervormd. Het is echter maar sterk de vraag of Rehn ook daadwerkelijk 

Het kabinet heeft al aangekondigd dit jaar geen maatregelen te nemen om het tekort weer onder de EU-norm te krijgen. Meteen extra bezuinigen zou de economie te veel beschadigen. Brussel liet dit voorjaar dan ook weten dat Nederland een jaar extra de tijd krijgt om zijn huishoudboekje op orde te brengen. In 2014 moet Nederland weer onder de 3 procent uitkomen. 

In de Europese regels is namelijk een uitzondering ingebouwd: als er sprake is van 'uitzonderlijke omstandigheden' kan Brussel de hand over het hart strijken. Dat kunnen aardbevingen op overstromingen zijn, maar ook uitzonderlijke economische tegenwind zoals tijdens de kredietcrisis in 2009 het geval was.

Als een land de 3 procent niet haalt, dan wordt er door Brussel vooral gekeken of er in een land wel structureel wordt hervormd. Brussel heeft voor Nederland geadviseerd om te hervormen op de arbeidsmark en woningmarkt. 

Er zijn veel critici, zoals een aantal economen in Nederland, die stellen dat het kabinet zich door de regels uit Brussel laat gijzelen. Ook de vakbonden zijn kritisch. Alleen bezuinigen om aan de begrotingsregels te kunnen voldoen, zou geen doel op zich moeten zijn, zo stellen ze.

Omdat het slecht gaat met de economie zou het kabinet juist in moeten zetten op investeringen en hervormingen die consumenten weer vertrouwen geven. Alleen zo kan de economie weer op gang worden gebracht. 

"Wat het kabinet absoluut niet moet doen, is volgend jaar nieuwe bezuinigingen doorvoeren. Dat zou dramatisch zijn voor de werkgelegenheid'', zo stelde bijvoorbeeld Sylvester Eijffinger.

Volgens Sweder van Wijnbergen hoeft het kabinet dit jaar niets te doen. "Vorig jaar is er een pad uitgestippeld om uiteindelijk ruim onder de 3 procent uit te komen. Dat doel gaat het kabinet wel halen, maar nu even niet. En dat is niet erg, want we zijn geen Griekenland dat over de rand van de afgrond bungelt", aldus de econoom.

In de situatie waarin het Nederland in 2014 niet lukt om onder het tekort uit te komen, dan volgen er eerst aanbevelingen vanuit Brussel. Op die manier heeft Nederland de ruimte een nieuw pakket aan maatregelen te sturen. 

Eigenlijk is al duidelijk dat Nederland het niet redt. Maar omdat begrotingscommissaris Olli Rehn in het voorjaar heeft gezegd dat hij tevreden is met het pakket van 6 miljard maakt niemand zich daar zorgen om. 

De oppositie pleit er echter bij het kabinet voor om dit pakket verder te verlagen zodat er meer geld kan worden gestoken in de economie. Het kabinet heeft echter gezegd hier niets in te zien.

Mocht het kabinet dit pad wel kiezen, dan is het nog onduidelijk of ons land daadwerkelijk wordt beboet. De commissie kan dit wel adviseren, maar dan moeten alle financiele ministers uit de eurozone daar nog wel voor stemmen. Bovendien is de boete echt bedoeld als laatste redmiddel. Waarschijnlijk zal Brussel er eerder voor kiezen veel politieke druk uit te oefenen op het kabinet in het tempo van de hervormingen.