Dat laatste komt doordat emigranten zichzelf beter kennen dan mensen die altijd in hetzelfde land blijven wonen, blijkt uit recent onderzoek van de Amerikaanse Rice University.

Voor langere tijd naar het buitenland verhuizen, is niet makkelijk. Madeleine Veenstra (29) vertrok in 2015 met haar man naar Seattle. Ze herinnert zich hun eerste avond in de Verenigde Staten nog. "We gingen even boodschappen doen en we schrokken ons rot. Alles was zo duur en zat in zulke grote verpakkingen! We eindigden totaal overweldigd met slechts een zak appels in de auto." 

Uiteindelijk lukte het hen een Amerikaanse supermarkt te doorkruisen. Maar het duurde een goede zes maanden voordat ze echt goed doorhadden hoe dingen in elkaar steken in hun nieuwe omgeving. "En nog steeds heb ik elke maand wel dat ik iets nieuws leer", zegt Veenstra.

Door dit soort culturele ervaringen worden mensen keer op keer geconfronteerd met hun eigen waarden. Door vaker na te denken over wat ze ergens van vinden, en of dat wordt ingegeven door de culturele context van hun thuisland of vanuit henzelf komt, krijgen emigranten een helderder beeld van hun eigen persoonlijkheid en hun eigen normen en waarden.

Onderzoeker Hajo Adam, van de Rice University in het Amerikaanse Houston (Texas), noemt het "self-concept clarity". "Een emigrant die altijd op tijd is, terwijl anderen vaker te laat zijn, kan zich bijvoorbeeld afvragen: ben ik op tijd omdat ik dat belangrijk vind, of omdat het gebruikelijk is in mijn cultuur?" zegt Adam.

"Dat je punctueel bent, is een eigenschap, maar de clarity houdt in dat je zeker bent dat het een karaktereigenschap van jou is - niet een kenmerk van je culturele omgeving - en dat je redelijk vast bent in die opvatting. Dat je er niet steeds over van gedachten verandert", aldus Adam. 

Adam en zijn onderzoeksteam deden zes verschillende onderzoeken, waaraan ruim achttienhonderd mensen deelnamen. Ze vonden keer op keer dat emigranten meer zelfkennis hadden dan mensen die in hun thuisland woonden.

Om te controleren of het niet zo is dat alleen mensen die al veel zelfkennis hebben naar het buitenland verhuizen, bekeken de onderzoekers ook een controlegroep van mensen die plannen hadden naar het buitenland te verhuizen, maar die nog niet vertrokken waren. Wat bleek? Ook zij hadden minder zelfkennis dan de mensen die al daadwerkelijk een aantal maanden in het buitenland gewoond hadden.

Emigratie is daarmee redelijk uniek, merkt Adam op, omdat de meeste grote levensveranderingen, zoals het verliezen van een baan of geliefde, juist een negatieve impact hebben op zelfkennis.

Merel Keuper (28) woont sinds negen maanden in Palo Alto, in de Amerikaanse staat Californië. Ze zegt zeker meer over zichzelf geleerd te hebben sinds ze verhuisd is. "Ik ben veel zelfverzekerder en heb meer vertrouwen dat dingen wel weer goedkomen, ook al zijn ze soms even lastig. Ik ben een stuk relaxter dan in Nederland."

Keuper zei begin 2017 haar baan als projectmanager bij een crowdfunding-consultancybureau in Nederland op, omdat ze er niet meer op haar plek zat. "Een paar maanden later kreeg mijn partner de mogelijkheid een paar jaar als postdoc aan de Stanford University te gaan werken", zegt ze. "Het kwam eigenlijk wel goed uit. Het was voor hem een geweldige kans, en voor mij een schone lei."

Keuper kreeg al snel een werkautorisatie van de Amerikaanse overheid en begon te solliciteren. Ze kwam vrij ver in een procedure bij Indiegogo, in dezelfde sector als die waarin ze in Nederland haar baan had opgezegd. Tot ze zich realiseerde dat ze niet weer datzelfde pad wilde nemen, en ze zich terugtrok uit de sollicitatieprocedure.

"Ik denk echt dat ik er in dit nieuwe land, in deze nieuwe context, veel scherper naar kon kijken en doorhad dat het niet de goede keus voor mij was", zegt Keuper. 

Keuper werkt nu als projectmanager bij Welocalize, en helpt op dit moment een klant om zijn producten taalkundig gereed te maken voor een aantal nieuwe landen.

Ook Veenstra veranderde van carrière na haar emigratie. In Nederland had ze een administratieve baan bij een telecombedrijf. In Amerika aangekomen begon ze als educator bij Lululemon, een winkelketen voor yogakleding.

"Ik moest de vloer op, zorgen dat klanten de juiste kleding kopen voor hun sportactiviteiten." Binnen een jaar klom ze op tot supervisor, nu is ze assistent-manager van een winkel die 10 miljoen dollar per jaar omzet draait. "In Nederland zou ik nooit naar zo'n baan als educator gekeken hebben. Ik was veel meer bezig met wat mensen om me heen of met dezelfde opleiding aan het doen waren."

Om het effect te bereiken, hoef je niet direct voor jaren te emigreren. Al vanaf drie maanden is het effect meetbaar, zegt Adam. "Maar een langer verblijf, blijkt wel tot meer zelfkennis te leiden", zegt hij.

Het doet er niet toe in hoeveel landen je in die periode woont, volgens Adam. Of het nou een stage van een half jaar, een wereldreis van acht maanden, of een baan van enkele jaren is: de zelfkennis krijgt een flinke opsteker.

Keuper vergelijkt haar ervaring met emigreren met een spiegel voor en achter je. "Je laat de hele context van je oude banen en je sociale normen achter je. Alles waarvan je in Nederland dacht dat het moest, hoeft nu niet meer. Mensen die iets van je verwachten, zijn niet meer zo direct aanwezig. En dan ben je opeens heel vrij en komt er veel meer vanuit jezelf." 

De andere spiegel waar Keuper op doelt, is die waar ook onderzoeker Adam op hamert: de nieuwe culturele context. "Je wordt keer op keer geconfronteerd met nieuwe waarden, die je toetst aan wat je zelf eigenlijk vindt."

Veenstra bevestigt dat. "Door te wonen en werken in het buitenland, doe je perspectieven op die je op geen andere manier kunt krijgen. Het verandert je voor altijd."