De ECB koopt maandelijks voor zo'n 60 miljard euro aan met name staatsobligaties op van eurolanden. Hiermee wil de bank de inflatie en de groei in de eurozone bevorderen. Overheden kunnen zich hiermee financieren en banken kunnen goedkoop aan bedrijven kapitaal uitlenen, die er weer investeringen mee kunnen doen.

ECB-president Mario Draghi zei afgelopen week tijdens een persconferentie over het rentebesluit tot in ieder geval eind 2017 aan dit maandelijkse bedrag vast te houden. Wat er daarna gebeurt, laat hij waarschijnlijk volgende maand weten tijdens een volgende persbijeenkomst.

De bank begon zijn opkoopprogramma ruim twee jaar geleden, maar loopt tegen de grenzen aan. De ECB heeft al voor 2 biljoen euro aan staatsschulden opgekocht en het aantal voorradige staatsschulden begint op te raken. ABN Amro-researcher Nick Kounis verwacht daarom dat de centrale bank zijn opkoopbeleid volgend jaar geleidelijk afbouwt naar nul.

Vanaf januari zou de ECB zijn opkoopprogramma in dit scenario qua omvang halveren om er in het vierde kwartaal van 2018 volledig mee te stoppen. "Ze kunnen daarbij wijzen op de economie die het veel beter doet", stelt Kounis.

De inflatie is voorlopig nog wel een probleem voor de centrale bank. De ECB probeert de stijging van het prijspeil tegen de 2 procent aan te krijgen, terwijl dit in augustus nog 1,5 procent was.

"Ze kunnen dan uitdragen dat het inflatiepeil uiteindelijk wel gehaald zal worden", meent Kounis. Draghi hintte tijdens zijn toespraak vorige week al in die richting. Hij stelde dat we "zelfverzekerd, geduldig en volhardend" moeten zijn over de inflatie.

De ECB zal zich bij het opkopen van staatsobligaties volgens Kounis richten op landen die een nog relatief grote voorraad schuldpapieren hebben. Dat betekent volgens de onderzoeker minder aankopen in Nederland en Duitsland en meer in Italië, Frankrijk, België en Oostenrijk.

Op het opkoopprogramma van de ECB klinkt vanuit noordelijke EU-landen geregeld kritiek. Het zou kunnen leiden tot zeepbelvorming op de markt, stellen critici. Ook is het nadelig voor spaarders die met extreem lage rentepercentages te maken krijgen.

Kounis vergelijkt het opkoopbeleid met een patiënt die een medicijn neemt. "Dit kan bijeffecten met zich meebrengen", zegt hij. Maar, zo vindt Kounis: de stagnerende Europese economie had een medicijn nodig. Zeker is dat het in ieder geval beter gaat met de economie in Europa. Dit jaar zal de Europese economie naar verwachting op 2,2 procent groei uitkomen.

"De ECB heeft als rol niet het publieke sentiment te volgen, maar simpelweg hun beleid uit te voeren", zegt Kounis, op de vraag wat de ECB met het negatieve sentiment aan moet. "Wel hebben ze een goede communicatiestrategie, om het negatieve sentiment tegen te gaan. Draghi's bezoek dit jaar aan de Tweede Kamer is hier een goed voorbeeld van."

Het opkoopprogramma ging in maart 2015 van start. Aanvankelijk was de minimale looptijd voor de opgekochte obligaties twee jaar en later werd dit verkort naar een jaar. De ECB herinvesteert daarom sinds maart de opbrengst van aflopende obligaties.

Bij het afbouwen van het opkoopprogramma zal ook naar dit herinvesteren gekeken moeten worden. Kredietverzekeraar Euler Hermes en verzekeraar Allianz brachten donderdag een analyse naar buiten die hierop voorsorteert.

Volgens de verzekeraars zijn er vier scenario's mogelijk. De ECB kan maandelijks 60 miljard euro aan staatsobligaties blijven opkopen en aflopende staatsobligaties herinvesteren. "Voor een land als Duitsland kan zoiets echter negatief uitpakken", zegt senior risk manager Johan Geeroms van Euler Hermes. "De ECB mag maar een bepaald aantal obligaties opkopen, maximaal 33 procent soevereine bonds van een bepaald land. Voor Duitsland zit de bank echter tegen zijn limiet aan. Er ontstaat dan veel vraag, maar geen aanbod."

Het is volgens de verzekeraars dan ook het minst waarschijnlijke scenario. Ook een scenario waarbij de bank stopt met zowel het opkopen van waardepapieren als het herinvesteren van aflopende staatsobligaties, noemen de verzekeraars niet waarschijnlijk. "Een land als Italië zou zo in problemen komen. Dit land heeft een problematisch hoge staatsschuld en behoefte aan financiering."

Het meest voor de hand liggend, achten de verzekeraars de kans dat de ECB zijn opkoopbeleid geleidelijk afbouwt en aflopende staatsobligaties herinvesteert. Daarnaast is er een scenario mogelijk waarbij de ECB tijdelijk doorgaat met het opkoopbeleid, maar aflopende obligaties niet herinvesteert.

Dit laatste scenario heeft voor de onderzoekers de voorkeur. Financiële markten zouden hierdoor volgens Geeroms niet "bruusk" ontregeld worden, aangezien sommige landen volgens hem nog aan het "ECB-infuus" liggen. Zwakkere landen als Italië zouden zo van een lage rente kunnen blijven genieten, zodat zij relatief gemakkelijk aan hun schulden kunnen voldoen. Door te stoppen met herinvesteren, zou de balans van de ECB daarnaast weer op orde komen.

Wat de eventuele toekomst is van het opkoopbeleid, weten echter alleen Draghi en de ECB, die aan de knoppen zitten van het monetaire beleid in Europa. Zoals gezegd, zullen zij waarschijnlijk pas in oktober uitsluitsel geven.

Met de nadruk op waarschijnlijk. Want, zo stelde Draghi afgelopen week: als de ECB er nog niet klaar voor is, kan hij het besluit uitstellen.