Het is vandaag de Internationale Dag van de Inheemse Volkeren. Die werd in 1994 ingesteld door de VN om meer aandacht te vragen voor de problemen van mensen die tot de oorspronkelijke bewoners van gebieden wereldwijd behoren. Waar deze dag precies om draait, lees je hier.

"370 tot 500 miljoen mensen wereldwijd behoren tot zogenoemde oorspronkelijke bewoners", zegt Kathleen Ferrier, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie. "40 procent van de zevenduizend talen op de wereld worden alleen door hen gesproken."

"Oorspronkelijke bewoners van leefgebieden wereldwijd bezitten 22 procent van alle landbouwgrond. Maar toch is deze grote groep mensen te veel over het hoofd gezien. Dat heeft mede een oorsprong in de koloniale geschiedenis."

De VN hield in 1982 een eerste bijeenkomst over oorspronkelijke bewoners. Bijna veertig jaar later moet worden geconstateerd dat de mensen die tot die groepen behoren, nog steeds onevenredig veel te maken hebben met sociaal-economische achterstanden.

De levensverwachting van de oorspronkelijke bewoners van Australië ligt daardoor bijvoorbeeld nog steeds zeventien jaar lager dan die van andere Australiërs. In sommige delen van het land werden mannen uit de groep volgens het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in 2007 niet ouder dan 33 jaar.

Welke verschillen ziet de VN tussen oorspronkelijke bewoners en de rest van de wereldbevolking?

  • Oorspronkelijke bewoners leven bijna drie keer zo vaak in grote armoede.
  • 47 procent van de oorspronkelijke bewoners in een vast dienstverband doet ongeschoold werk. Onder de rest van de wereldbevolking is dat 17 procent. Onder vrouwen is het verschil nog groter.
  • Oorspronkelijke bewoners worden harder getroffen door de coronapandemie.

'Samenleving moet invulling geven aan omgaan met gedeeld verleden'

Ook in ons land valt nog genoeg te winnen, vertelt Ferrier. "Ik vind het heel goed dat de discussie gevoerd wordt over ons gedeeld verleden met oorspronkelijke bevolkingsgroepen", zegt ze. "Dat moeten we in Nederland eerst onder ogen komen, ook richting de oorspronkelijke bevolking van voormalige koloniën. Het is vervolgens aan de samenleving om te kijken hoe we hier invulling aan geven."

Ferrier noemt Australië als voorbeeld. De Australische regering bood in 2008 excuses aan voor de "vernederingen en verloedering" die de oorspronkelijke bewoners van het land hebben moeten ondergaan.

Volgens Ferrier hebben groepen oorspronkelijke bewoners in het verleden veel te lijden gehad onder Europese kolonisten die hun leefgebied innamen. Dat ging vaak met geweld gepaard, maar ook met het overbrengen van ziekten. "Denk bijvoorbeeld aan de pest en het influenzavirus. Die bestonden in veel gebieden buiten Europa niet. Doordat de oorspronkelijke bewoners in andere delen van de wereld er geen weerstand tegen hadden opgebouwd, stierven miljoenen mensen eraan."

Ongeveer twintigduizend oorspronkelijke bewoners in Suriname

Door het koloniale verleden heeft Nederland een gedeelde geschiedenis met veel oorspronkelijke bewoners, bijvoorbeeld uit Suriname. In dat land leven naar schatting twintigduizend oorspronkelijke bewoners van verschillende volken, vooral verspreid over ongeveer vijftig - soms zeer afgelegen - dorpen.

Voorbeelden van de oorspronkelijke bewoners van Suriname zijn de Lokono's (Arowakken) en de Kalinya's (Caraïben), die aan de kuststrook wonen. De Akoerio, Trio en Wayana wonen meer in het binnenland van Suriname.

In Suriname is de Internationale Dag van de Inheemse Volkeren een nationale feestdag. De Surinamers vieren sinds 2006 ieder jaar op 9 augustus Ingi Dey, de Dag der Inheemsen en Javaanse Immigratie.

Oorspronkelijke bewoners Suriname hielpen gevluchte tot slaaf gemaakten

De oorspronkelijke bewoners van Suriname waren de eersten die in verzet kwamen tegen de kolonisator Nederland. In 1686 sloten ze een vredesverdrag met de Nederlandse gouverneur Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck. Mede daarom besloot Nederland om meer mensen uit Afrika als slaaf te laten werken.

Ferrier onderschrijft de lezing dat de oorspronkelijke bewoners van Suriname gevluchte tot slaaf gemaakte mensen opvingen in het oerwoud van het land. Gevluchte tot slaaf gemaakten, die later als Marrons bekend kwamen te staan, leerden vervolgens van de oorspronkelijke bevolking om te overleven in het gebied.

Nog steeds leven er Marron-gemeenschappen in Suriname. De vicepresident van Suriname, Ronnie Brunswijk, stamt ervan af.

Nieuw-Zeeland gaf land terug aan Maori's

De Nieuw-Zeelandse overheid maakte in 2006 officiële excuses aan leden van het Maori-volk voor de manier waarop de eerste Europese kolonisten zich hun land toe-eigenden. Ter compensatie kreeg het volk grote stukken woud terug in bezit.

Volgens Ferrier is het een goede zaak dat oorspronkelijke bewoners van leefgebieden tegenwoordig zichtbaarder zijn, bijvoorbeeld doordat ze werken als volksvertegenwoordiger in de politiek. "De emancipatie van oorspronkelijke bewoners heeft een boost gekregen. Maar er is nog een lange weg te gaan."

We zijn benieuwd naar je mening over dit artikel. Klik hier om je feedback achter te laten in een korte vragenlijst van een minuut.