In de nacht van vrijdag op zaterdag stapt het Verenigd Koninkrijk formeel uit de Europese Unie. NU.nl telt af, maar blikt ook terug op de weg die naar dat historische moment leidde. Het eerste deel van Aftellen naar de Brexit: hoe premier David Cameron de grootste gok uit zijn politieke loopbaan verloor en de opkomst van Theresa May, de vrouw die de Brexit moest afleveren.

2011-2016: David Cameron, lucky no more

"Ik ben een lucky man; ik weet hoe ik moet winnen", pochte de Britse premier Cameron in aanloop naar het Brexit-referendum van 2016 tegen andere EU-leiders.

Voor hem begon het in 2011, toen de EU met een nieuw verdrag kwam om de crisis in de eurozone het hoofd te bieden. Het Verenigd Koninkrijk was als enige lidstaat tegen en sprak een veto uit, waarop de andere EU-landen de Britten prompt negeerden.

Camerons regering voerde een zwaar bezuinigingsprogramma uit om de economische crisis tegen te gaan en was daardoor politiek kwetsbaar. De rechts-populistische UK Independence Party van Nigel Farage legde de schuld vooral bij Brussel en maakte een opmars in de peilingen. Ook binnen Camerons eigen partij werd steeds luider gemord over de invloed van de EU.

De premier verklaarde dat hij de relatie tussen het VK en de EU wilde "heronderhandelen". Om zijn onderhandelingspositie te verstevigen deed hij op 23 januari 2013 een belofte: als zijn partij de parlementsverkiezingen van 2015 zou winnen, zou er een Brexit-referendum komen.

De toon van de campagne voor het Brexit-referendum was giftig. Critici verweten de regering een gebrek aan urgentie en effectiviteit. Cameron erkende jaren later de eurosceptische sentimenten fataal te hebben onderschat.

Op de ochtend van de uitslag, 24 juni 2016, klom David Cameron in de telefoon om de Amerikaanse president Barack Obama en de 27 andere EU-leiders te bellen. "Het spijt me", zei hij tegen hen. Hij kondigde zijn eigen vertrek als premier diezelfde ochtend aan.

2016: Wie lust de deal van May?

Na het aftreden van Cameron werden de messen geslepen rond zijn opvolging. De Conservatieve zwaargewichten Boris Johnson en Michael Gove wisten die zo diep bij elkaar in de rug te planten, dat de partij besloot een tussenpaus naar voren te schuiven. May, een relatief onbekende politica met een solide maar ietwat kleurloze reputatie, werd capabel en neutraal genoeg geacht om de Brexit uit te voeren.

De nieuwe premier ging voortvarend te werk. Ze startte op 29 maart 2017 de zogeheten artikel 50-procedure, die het begin vormt van het vertrek van een lidstaat uit de EU. De klok liep: twee jaar te gaan.

May besloot dat ze de onderhandelingen met de EU in wilde gaan met een krachtig Brexit-mandaat. Ze schreef vervroegde verkiezingen uit. De peilingen waren eerst gunstig voor de Conservatieven, maar tijdens de slecht gevoerde campagne keerde het tij. De partij wist haar parlementaire meerderheid niet uit te breiden, maar verloor die.

Het werd relatief stil rond de Brexit, terwijl de regering-May onderhandelde met Brussel. Ruzies tussen eurosceptische en pro-Europese Conservatieven in haar eigen kabinet borrelden steeds vaker naar de oppervlakte.

May bereikte in november 2018 een uittredingsovereenkomst met de EU. Dit is het best haalbare akkoord, was de boodschap waarmee de premier terugkeerde naar Londen, deal onder de arm: het wordt slikken of stikken.

Nu was het Mays taak om het Lagerhuis - en haar eigen ministers - mee te krijgen.

Het tweede deel van deze terugblik op de weg naar de Britse uittreding uit de EU verschijnt donderdag. Daarin zien we hoe May drie keer tegen een muur liep - en hoe haar opvolger Johnson die omver reed met zijn Brexit-bulldozer. Abonneer je op de tag Brexit als je niets van onze berichtgeving wil missen.