In de meivakantie van 2017 kon Schiphol de vakantiedrukte niet aan. Er stonden lange wachtrijen voor incheckbalies en douanecontroles. Vliegtuigen vertrokken met vertraging omdat ze moesten wachten op reizigers die nog in de rij stonden. Om dat te voorkomen zette de luchthaven dit jaar 20 procent extra personeel in. Toch ging het ook dit jaar mis in de meivakantie. Een stroomdip was in de nacht van zaterdag op zondag de waarschijnlijke oorzaak.

"Toen ik hoorde van de grote chaos die door de lagere toevoer van stroom was ontstaan had ik wel een klein beetje medelijden met Schiphol", vertelt Joris Melkert, luchtvaartdeskundige aan de TU Delft. "Ze hebben aan een oplossing gewerkt om problemen die zich in de meivakantie van vorig jaar voordeden op te kunnen vangen en konden er zondag niet zoveel aan doen."

Ook Michiel de Nooij, economisch onderzoeker, gespecialiseerd in energie, ziet het als pech dat Schiphol uitgerekend op een van de drukste dagen van het jaar te maken kreeg met een tijdelijke daling in de stroomtoevoer. "Over het algemeen hebben we een heel betrouwbaar elektriciteitsnet, waarin amper onderbrekingen zijn."

Als de verstoring van de stroomtoevoer van Schiphol op een minder drukke dag had plaatsgevonden, waren de gevolgen minder groot geweest, denkt luchtvaarteconoom Hans Heerkens. "Bij elk mechanisme dat op bijna 100 procent van de capaciteit werkt wordt het chaos als zoiets gebeurt. London Heathrow werkt dag in dag uit op 100 procent van de capaciteit, als het daar erg sneeuwt gaat het vliegveld ook dicht."

Schiphol zou er voor kunnen kiezen om de capaciteit van bepaalde onderdelen, als inchecksystemen, te verhogen, maar dat zou volgens De Nooij tot onnodig hogere kosten leiden. "Die maximumcapaciteit wordt dan maar een paar momenten per jaar gebruikt, dus de aanleg van die systemen zou dan duurder zijn dan wat het oplevert. Reizigers willen doorgaans ook niet een tientje meer betalen voor een vliegticket."

Toch is de zondag ontstane chaos volgens Huub van Raamsdonk "onacceptabel". De luchthaven zou volgens de oprichter en directeur van Elinex, een bedrijf dat noodstroomvoorzieningen aanlegt, niet gesloten mogen worden vanwege een stroomdip, omdat dat "te voorkomen was".

Over de oorzaak van de storing tast ook Van Raamsdonk in het duister, die is nog altijd niet bekend. Volgens netbeheerder TenneT was er een stroomstoring in Amsterdam Zuidoost, maar bleef Schiphol gewoon stroom krijgen. Wel was er door de storing in Amsterdam sprake van een korte stroomdip in de omgeving en daar had Schiphol last van. Van Raamsdonk legt uit wat voor gevolgen zo’n stroomdip heeft. "We hebben dat in huis allemaal wel eens meegemaakt", vertelt hij. "Dan flikkert het licht heel even. Zo'n dip kan tot in een aantal energieregio's verderop te merken zijn."

Waar een computer thuis in "één of twee minuten" weer is opgestart als de stroom heel kort wordt uitgezet, werkt dat bij complexe datacentra, zoals die van Schiphol, volgens Van Raamsdonk anders. "Daar is dat opnieuw opstarten niet zomaar geregeld, dat kan wel een paar uur duren en in extreme gevallen zelfs een hele dag."

Dat verklaart waarschijnlijk meteen waarom de stroomdip in de nacht van zaterdag op zondag ook grote gevolgen had voor het vliegverkeer op zondag overdag. Toch vindt Van Raamsdonk dat dat nooit had mogen gebeuren. Tijdens een stroomdip moet een soort accu, een zogeheten UPS (Uninterruptable Power Supply), de stroomtoevoer direct overnemen. Pas na een seconde of vijftien zijn noodaggregaten opgestart, die daarna voor de stroomtoevoer zorgen. Elk kritiek onderdeel moet volgens Van Raamsdonk voorzien zijn van een of meerdere UPS's. "Dat betekent dat op bijvoorbeeld het toilet het licht even uit is, maar datacentra moeten in die korte tijd ook gewoon stroom geleverd krijgen, omdat ze anders die vele uren moeten herstarten."

Van Raamsdonk denkt dan ook dat de UPS's die op Schiphol aanwezig zijn, niet of niet goed gewerkt hebben. "En dat is gewoon onacceptabel. Bij ziekenhuizen hoor je dit probleem toch ook nooit? Daar moeten operaties zonder onderbrekingen doorgaan. Hetzelfde geldt voor de verlichting in tunnels. Die kan ook niet heel even worden uitgeschakeld, omdat er dan aanrijdingen kunnen plaatsvinden. Ik vind ook dat de datacentra van Schiphol altijd moeten blijven draaien. Die worden tijdens de aanleg een keer aangezet, maar vervolgens nooit meer uitgezet. Echt nooit."

De luchtverkeersleiding, gevestigd in Schiphol-Oost, heeft geen last gehad van de stroomdip, daarvoor verdient Schiphol volgens luchtvaartdeskundige Melkert wel een pluim. "Uiteindelijk is dat een van de meest kritieke onderdelen. Daar is alles gewoon gaan lopen en er hebben zich daar ook geen problemen voorgedaan. Dat vinkje kan Schiphol gewoon zetten."

Schiphol zelf blijft schimmig over de stroomdip van zondag en heeft alleen aangegeven dat het onafhankelijk onderzoek laat doen naar hoe het zo’n chaos kon worden. Deskundigen van Schiphol hebben anoniem al aan De Telegraaf aangegeven dat de systemen van de luchthaven verouderd zijn.

Van Raamsdonk benadrukt dat hij geen zicht heeft op de kwaliteit van de systemen van Schiphol, maar wel denkt hij dat de vele verbouwingen op de luchthaven meespelen met met de chaos die zondag ontstond. "Toen ik pas terugkwam van een reis, lagen op een plek waar verbouwd werd de plafondplaten eruit. Ik zag toen enorm veel kabels. Het lag er wel allemaal netjes bij, maar het waren er zoveel dat ik me afvroeg of nog wel duidelijk was welke kabels kritiek zijn en welke niet. Het is belangrijk dat tijdens verbouwingen dat overzicht wordt behouden."

De noodvoorzieningen van Schiphol moeten volgens hem ook af en toe getest worden. "Dat is lastig, maar soms moet je gewoon de netspanning eraf halen om te kijken wat er dan gebeurt." Van Raamsdonk wil in overleg met Schiphol om te kijken of zijn bedrijf wat kan betekenen voor Schiphol op het gebied van bescherming van de stroomvoorziening. "Want het is gewoon onacceptabel dat dit is gebeurd."