Een mensenrechtencomité van de Verenigde Naties (VN) vindt dat er een einde moet komen aan de negatieve stereotyperingen van Zwarte Piet.

In 2014 onderzocht de VN of Zwarte Piet racistische is. Krap een maand voor de intocht in Gouda pleitte Verene Shepherd, mensenrechtenonderzoeker bij de Verenigde Naties (VN), voor afschaffing van het volgens haar "foute" Sinterklaasfeest. Ze deed dat toen op persoonlijke titel, maar de werkgroep van de Mensenrechtenraad van de VN deed wel degelijk onderzoek naar de vraag of Zwarte Piet racistisch is.

Het VN-comité (CERD) bestaat uit mensenrechtenexperts en beoordeelt om de vier jaar of landen zich houden aan de VN-verdragen die zij hebben ondertekend. De groep kijkt naar de rol van lokale overheden bij de aanpak van discriminatie, en dus ook over Zwarte Piet. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om kenmerken die mensen kunnen doen denken aan het slavernijverleden.

Kort na de Sinterklaasintocht in 2014 riep de werkgroep in een verklaring de Nederlandse overheid op initiatief te nemen tot een nationaal debat waarin voor- en tegenstanders van Zwarte Piet hun mening moeten geven. Afschaffen van het feest vond de werkgroep ook toen niet nodig. "Uiteindelijk is het aan het Nederlandse volk om over de affaire te discussiëren én te beslissen."

Het kabinet blijft erbij dat het Sinterklaasfeest van het volk is.

Vicepremier en minister van Integratie Lodewijk Asscher liet echter weten dat het kabinet zo'n debat niet hoeft te initiëren. "Dat debat is er al," zei hij in een reactie. Wel gaf hij toe zich ernstig te storen aan sommige racistische reacties.

Aanvankelijk hield het kabinet zich in de discussie nog zo stil mogelijk. Premier Mark Rutte stelde dat Zwarte Pieten geen zaak van de regering zijn, maar van de samenleving. "Zwarte Piet is zwart, daar kunnen we weinig aan veranderen." Later benadrukte Asscher dat het Sinterklaasfeest aan het volk moet worden gelaten, maar dat hij wel iets zou zien in een langzame evolutie. 

"Ook al is het een oude traditie, de overheid moet zich ervoor inspannen dat het een feest is voor iedereen en daar ben ik het mee eens," zei Asscher vorig jaar. Volgens hem is de traditie al heel snel aan het veranderen, met creatieve invullingen van gekleurde pieten.

Ook een Nederlands centrum adviseert Zwarte Piet te moderniseren.

Verschillende partijen overlegden in 2014 over de toekomst van het Sinterklaasfeest, op initiatief van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE). Na onderzoek kwam het VIE in juni met het advies om Zwarte Piet iets te moderniseren.

De 'nieuwe Zwarte Piet' heeft geen kroeshaar meer, is wel bruin, heeft geen rode lippen meer, geen gouden oorringen en een wat hipper pak. Ook zou hij minder dom moeten zijn en een gelijkwaardiger relatie met Sinterklaas moeten hebben.

Directeur Ineke Strouken benadrukte echter dat het nieuwe uiterlijk een suggestie is en niet moet worden opgelegd. Er zou van onderop geëxperimenteerd moeten worden.

Bij de landelijke intocht lopen niet alleen Zwarte Pieten mee.

Sinterklaas werd in Gouda in 2014 niet alleen vergezeld door Zwarte Pieten, maar er liepen ook een paar zogenaamde 'kaas- en stroopwafelpieten' mee. Zij hebben goudgele schmink of een ruitmotief op hun gezicht. Eerder was al besloten dat de Pieten geen 'stereotype' rode lippen en oorbellen zouden hebben.

Ook bij vele lokale intochten was het uiterlijk van Zwarte Piet aangepast. Tegelijkertijd waren er demonstraties van voor- en tegenstanders, waarbij het enkele keren uit de hand liep. Bij de intocht in Gouda werden negentig mensen gearresteerd.

De intocht een jaar later in Meppel verliep een stuk rustiger. Toen stonden zo'n tweehonderd demonstranten van actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) langs de route die Sinterklaas aflegde. Naast tientallen traditionele pieten was een handjevol schoorsteenpieten met roetvegen te zien. 

Sinterklaas komt dit jaar op 12 november aan in Maassluis.

In Amsterdam werd een rechtszaak gevoerd over de Sinterklaasintocht.

Tegenstanders van Zwarte Piet probeerden in 2014 te voorkomen dat bij de Amsterdamse intocht Zwarte Pieten zouden meelopen. In een bodemprocedure oordeelde de bestuursrechter vorig jaar dat de burgemeester het besluit over de vergunning moest herzien, omdat de belangen niet goed zijn afgewogen. 

De rechter gaf de 'zwarte eisers' gelijk in hun argument dat 'de negatieve stereotypering van Zwarte Piet op de zwarte mens', leidt tot een inbreuk op hun privéleven. Daarmee is door de intocht, met daarin een belangrijke rol voor Zwarte Piet, artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens geschonden.

Uiteindelijk kwam de zaak voor de Raad van State (RvS), die het oordeel van de rechtbank vernietigde: de gemeente Amsterdam hoeft de vergunningverlening niet over te doen.

Bovendien is burgemeester Eberhard Van der Laan volgens de RvS niet bevoegd om de vraag te beantwoorden of van de figuur van Zwarte Piet een discriminerend effect uitgaat. Ook de Raad zelf geeft geen inhoudelijk oordeel of de figuur van Zwarte Piet discriminerend zou zijn.

In verband met de discussie, die met name in de hoofdstad woedt, besloot de gemeente Amsterdam het aantal Zware Pieten tijdens de sintintocht te beperken. Tijdens de intocht dit jaar zal driekwart van die pieten niet traditioneel zwart zijn, maakte de gemeente bekend.

In de meeste steden zijn nog altijd Zwarte Pieten te zien.

Uit een rondgang van de regionale omroepen en de NOS onder 223 intochtcomités in het land blijkt dat de meesten vasthouden aan Zwarte Piet. Veel comités passen de pieten wel iets aan en gebruiken geen kroeshaar, rode lippen of oorbellen meer.

Alleen in Amsterdam en Heemstede zijn bij de intocht alleen roetveegpieten te zien. De organisatie in Amsterdam zegt op deze manier te garanderen dat ook kinderen van niet-westerse allochtonen van het kinderfeest kunnen genieten.

Scholen en bedrijven passen het uiterlijk van Zwarte Piet aan.

Zo hebben 33 openbare basisscholen in Utrecht besloten het Sinterklaasfeest voortaan te vieren zonder Zwarte Piet. Op 150 Haagse basisscholen wordt gebruik gemaakt van neutrale pieten en in Rotterdam zijn scholen gevraagd het uiterlijk van het personage aan te passen. 

Op verpakkingen van snoepgoed en op decoraties in winkels wordt Zwarte Piet ook vaker vergezeld van een alternatief. Albert Heijn laat weten dat de "keuze aan de klant is" en dat Zwarte Piet niet in de ban wordt gedaan, maar hij zal niet overal te zien zijn. Supermarktketen Jumbo nam een zelfde besluit door vorig jaar ook witte pieten af te beelden. Winkelketers Hema en Xenos deden dat twee jaar eerder al. Speelgoedwinkel Intertoys houdt vast aan de traditionele piet. In de Bijenkorf zijn uitsluitend gouden klimpieten te zien.

Omroepen worstelen met de aanpassing van Zwarte Piet.

In 2014 deden clownspieten en pieten met roetvegen hun intreden in het Sinterklaasjournaal bij de NTR. De aanpassing van de pietfiguur leek daarmee een vlucht te nemen. Dit jaar stapten caberatiers Jochem Myjer en Erik van Muiswinkel en presentatrice Dolores Leeuwin echter op bij het programma. Volgens Leeuwin "werd een geluid genegeerd" door de makers. Ook zou het type van Zwarte Piet "onvoldoende met zijn tijd meegaan".

De NTR zei in mei dat het "evident" is dat Zwarte Piet in het Sinterklaasjournaal van kleur verandert. De uitzendingen beginnen op 9 november. 

RTL liet eind oktober weten geen Zwarte Pieten meer te laten zien op televisie. De commerciële omroep kiest definitief voor de schoorsteenpiet. Minister Asscher reageerde verheugd: "complimenten voor RTL. Tijd voor verandering," schreef hij. Asscher faciliteerde het afgelopen jaar het pietendebat, waarbij mediabedrijven een verklaring ondertekenden waarin afstand deden "van elke vorm van bedreiging, geweld, polarisatie en agressie rond het Sinterklaasfeest." Een jaar eerder waren de pieten RTL-programma's nog traditioneel zwart.

Video: De geschiedenis van Sinterklaas en Zwarte Piet in 60 seconden