De euro is onomkeerbaar. Dat betekent dat er bij de totstandkoming van de gezamenlijke munt, geen rekening is gehouden met een vertrek van een land.

Maar als Griekenland geen nieuw akkoord met de geldschieters (Europese Unie, Europese Centrale Bank en Internationaal Monetair Fonds) weet te sluiten, komt een vertrek uit de euro, ook wel Grexit genoemd, steeds dichterbij.

Het land staat al als wanbetaler te boek toen het op 30 juni een betaling aan het IMF liet schieten van 1,5 miljard euro. Het IMF zelf ziet deze misser vooralsnog als een betalingsachterstand.

Een Grexit begint bij de Griekse banken, zegt Teunis Brosens, econoom bij ING. Die krijgen nu nog volop noodsteun van de ECB, op dit moment is dat voor ongeveer 90 miljard euro. Als die noodsteun verdwijnt of niet wordt verhoogd, kunnen de banken ook niet aankloppen bij de Griekse overheid, want die heeft geen geld.

"Ongeveer 25 procent van de Griekse banken is op dit moment gefinancierd met noodsteun van de ECB", zegt Brosens.

Vooralsnog handhaaft de ECB deze steun zoals die is verstrekt op 26 juni, maar verhoogt het bedrag niet. "Om de noodsteun te verhogen, moet de ECB zicht hebben op voldoende solvabiliteit van de Griekse banken. Zolang er niet wordt onderhandeld over een nieuw steunpakket, is dat niet het geval", zegt de ING-econoom.   

De ECB stelt zelfs hogere eisen aan de kwaliteit van het onderpand die de banken moeten hebben in ruil voor de noodkredieten.

De Grieken hebben de laatste voorstellen van de geldschieters in een referendum verworpen, maar de deur is nog niet dicht, denkt Brosens. "Bij een 'nee' mag de ECB nog steeds niet de Griekse banken steunen, dan is het mogelijk dat de Europese landen de banken 'nationaliseren' via het permanente noodfonds ESM. Dan kunnen de banken weer open."

Zo kunnen de eurolanden volhouden dat zij zich aan hun woord hebben gehouden door niet meer met de Grieken te onderhandelen, maar de banken, en daarmee de financiële stabiliteit in het land, is wel gered.

Als de geldschieters hun handen van Griekenland af trekken, dan zit er niets anders op dan dat er een nieuwe munt wordt ingevoerd om de banken weer gezond te krijgen. De Grieken staan er dan helemaal alleen voor, want geen enkele belegger zal het land geld willen lenen.

Het Zuid-Europese land is in 2012 in feite al een keer failliet gegaan toen een deel van de schulden werd kwijtgescholden.

"De economie ligt dan volledig op zijn achterwerk. Griekenland wordt dan een paria op de internationale geldmarkt, niemand wil het land nog iets lenen. Ze zijn dan veel verder van huis, want ze kunnen schulden niet meer financieren, er mag dus geen tekort ontstaan", vermoedt Brosens.

Voordelen:

"Banken worden geherkapitaliseerd zodat de economie op den duur weer gaat draaien. De bevriezing wordt zo ongedaan gemaakt", zegt Brosens. Na een aantal jaar, als de situatie stabiliseert, kun je de munt devalueren. Dan wordt de betaalmunt goedkoper ten opzichte van buitenlandse valuta zoals bijvoorbeeld de euro.

Goederen en producten uit Griekenland worden dan goedkoper waardoor de economie weer aantrekt. Brosens: "Nu zie je dat Griekenland te duur is. Dat kun je dan soepel oplossen door de wisselkoers aan te passen."

Nadelen:

Maar de nadelen zijn groter, vindt Brosens. Ten eerste omdat het niet precies duidelijk is in hoeverre bedrijven zijn blootgesteld aan Griekenland. Dat kan op de korte termijn gevolgen hebben.

Op de langere termijn zijn de problemen groter. De euro is onomkeerbaar, dat benadrukte ECB-president Mario Draghi nogmaals in de zomer van 2012 met zijn uitspraak dat de centrale bank er alles aan zal doen om de euro te redden.

"Die uitspraak bracht rust op de financiële markten. Maar als Griekenland er nu uitvliegt, wordt dat sprookje ontkracht", zegt Brosens. "Als er ooit weer ergens binnen de euro een crisis ontstaat, komen er speculaties. Blijft dat land in de euro? Dan kan Draghi roepen wat hij wil, maar de geest is dan uit de fles."

Een ander nadeel is, hoe gek dat ook klinkt, als Griekenland buiten de eurozone weer opkrabbelt. Brosens: "Andere eurolanden waar het ook niet heel goed mee gaat, zoals Spanje en Italië, kunnen op den duur naar Griekenland wijzen en zeggen: 'dat gaan wij ook doen'. Je hebt misschien eerst te maken met flinke chaos, maar daarna gaat het beter."

De eurolanden hebben nog veel geld van Griekenland tegoed. De twee noodpakketten, uit 2010 en 2012, bedragen samen 240 miljard euro waarvan inmiddels 230 miljard is uitbetaald. De ECB heeft ondertussen nog eens circa 90 miljard euro in het land gestoken. In totaal staat de teller dus op ongeveer 330 miljard euro.

"Bij een vertrek van Griekenland uit de eurozone, krijgen we dat geld niet meer terug", zegt Brosens. Maar als Griekenland binnen de muntunie blijft, zal dat ook geld kosten, denkt hij. "Linksom of rechtsom maakt dat niet zoveel uit."

Nu de wereldwijde financiële crisis zijn ergste tijd heeft gehad, zijn schokken beter op te vangen. Toen aan het begin van de schuldencrisis de Griekse leenkosten opliepen, schoten ook in andere landen de rentes omhoog. Door het opkoopprogramma (de kwantitatieve verruiming) van de ECB is dat gevaar nu een stuk minder. 

Brosens: "Op korte termijn geeft een Grexit zelfs opluchting op de financiële markten. Misschien wel op een slechte manier, maar de onzekerheid is in ieder geval voorbij."