De belangrijkste veranderingen van 'de nieuwe Patriot Act'

De Patriot Act ligt sinds de onthullingen van Edward Snowden onder vuur vanwege het massaal verzamelen van data over Amerikaanse burgers. De USA Freedom Act werd in 2013 voor het eerst voorgesteld, maar is momenteel gestrand in de Amerikaanse Senaat. 

Een aantal onderdelen van de Patriot Act is sinds 1 juni verlopen en zonder vervanging verliezen Amerikaanse inlichtingendiensten diverse bevoegdheden. De Patriot Act werd na de aanslagen op het World Trade Center in 2001 ingevoerd. De USA Freedom Act is een deels afgezwakte versie van de Patriot Act.

1. Niet meer massaal aftappen

De Amerikaanse inlichtingendienst NSA mocht onder de Patriot Act massaal telefoongegevens en andere informatie over Amerikaanse burgers verzamelen. De wet was zo vaag dat alleen aangetoond moest worden dat de gegevens relevant waren voor onderzoek in het belang van nationale veiligheid.

Het gevolg van het argument "zonder hooiberg, kun je geen speld vinden" is dat de NSA van alle Amerikanen onder meer bijhoudt wie met wie telefoneert, op welk moment dat gebeurt en vanaf welke locatie. Ook internetverkeer wordt afgetapt.

Onder de USA Freedom Act worden beperkingen aan het massaal verzamelen van dergelijke gegevens over Amerikanen opgelegd. De NSA mag bedrijven alleen nog vragen om data van een "uniek persoon, account of apparaat".

Wel is de wet na diverse onderhandelingen afgezwakt door "zoals" toe te voegen voor bovengenoemde opsomming. Daardoor mogen ook andere "unieke termen" worden toegevoegd.

2. Meer transparantie vanuit inlichtingendiensten

De nieuwe wet eist ook meer transparantie. Inlichtingendiensten moeten zelf laten weten hoeveel data ze verzamelen. Bovendien moet besluiten van de FISC, de United States Foreign Intelligence Surveillance Court, deels openbaar worden.

Deze rechtbank oordeelt over de aftapverzoeken van bijvoorbeeld de NSA, maar alle uitspraken zijn geheim. Onder de USA Freedom Act zou in ieder geval een deel van de besluiten openbaar worden.

3. Bedrijven mogen aftapverzoeken openbaar maken

Daarnaast mogen bedrijven als Apple, Google en Facebook onder de nieuwe wet communiceren over hoeveel verzoeken zij vanuit inlichtingendiensten krijgen en aan hoeveel van deze verzoeken is voldaan. Nu is dat nog grotendeels verboden.

4. Deze onderdelen blijven bestaan

De USA Freedom Act past de Patriot Act slechts deels aan. De honderden pagina's tellende wet blijft grotendeels van kracht. Zo blijven de bekende Lone wolf- en Roving wiretap-onderdelen bestaan.

Onder het Lone wolf-besluit mogen Amerikaanse inlichtingendiensten een zogeheten eenling zonder veel bewijs volgen. Er hoeft bijvoorbeeld niet direct bewijs te worden gegeven dat deze eenling banden heeft met een terroristische organisatie.

Onder het Roving wirtap-onderdeel (zwervende tap) is het mogelijk verdachte personen uitgebreid te volgen zonder dat het uitmaakt van welk communicatiemiddel zij gebruikmaken. Wordt een telefoon weggegooid, dan mag de nieuwe telefoon zonder nieuwe toestemming worden afgetapt. Gebruikt de verdachte ineens (tijdelijk) een andere computer? Dan mag dat verkeer ook worden bekeken.

In het eerste voorstel uit 2013 werd ook een privacyadvocaat bij de FISC in het leven geroepen. Deze advocaat zou het publieke belang vertegenwoordigen en kon in beroep gaan tegen besluiten van deze speciale rechtbank. De advocaat is uit de nieuwe voorstellen geschrapt en komt er dus sowieso niet.

Zie ook: Minder bevoegdheden inlichtingendiensten VS na stranden spionagewet