De hoeveelheid glasaal, oftewel jonge paling, die aankomt in de Noordzee is sinds de jaren tachtig afgenomen tot 1 procent van het oorspronkelijke niveau. De vis staat op de IUCN Rode Lijst van bedreigde soorten.

Alle hens aan dek en een keihard consumptieverbod? Dat is niet aan de orde. Hoe we omgaan met de paling is een politieke kwestie, en bovendien is het een erg gevoelige vis, waar we nog niet alles van weten. Het is bijvoorbeeld nog steeds niet helemaal duidelijk waarom er zoveel zijn verdwenen.

Er wordt vermoed dat palingen in de Sargassozee paaien, maar ze zijn er nog niet waargenomen. Waarom het niet lukt om een paling op te kweken van eitje tot volwassen paling weten we ook niet, zegt Tessa van der Hammen, wetenschappelijk onderzoeker en aaldeskundige aan de Wageningen University & Research

Van der Hammen geeft een lesje in de levenscyclus van de paling. Er is maar één soort Europese aal die verspreid over het Europese en Noord-Afrikaanse continent voorkomt. "Al deze palingen paaien op één plek, 6.000 kilometer verderop in het Sargassozee. Dat is de theorie, want het paaien zelf is nooit waargenomen."

De volwassen paling migreert naar deze zee, en daar worden eitjes gelegd. De eitjes komen uit, en de larven worden door de stroming meegenomen naar Europese wateren. De volwassen palingen blijven in de Sargassozee en sterven vermoedelijk daar.

Als de larven aankomen bij de Europese kusten zijn ze glasaaltjes van zo'n zeven centimeter geworden, die op zoek gaan naar zoet water. In dat zoete water groeien de glasaaltjes uit tot rode alen - daar kunnen ze wel tien tot 25 jaar over doen. Daarna wordt de rode aal een volwassen schieraal die weer migreert naar de Sargassozee, paait, eitjes legt en niet meer terugkeert.

Deze unieke cyclus maakt de paling een heel gevoelige soort. De leefomgeving van de vis is de afgelopen decennia heel erg veranderd. "Tijdens hun zoektocht van zout naar zoet water worden ze tegengehouden door barrières zoals dijken, dammen, gemalen en waterkrachtcentrales. Daardoor bereiken veel palingen het zoete water niet en sterven ze. Vervuiling slaan ze in hun lichaamsvet op. De achteruitgang van het palingbestand is daarom een optelsom, waarbij visserij ook een rol kan spelen."

Omdat de hoeveelheid glasaal enorm is afgenomen, adviseert de Europese wetenschappelijk adviesraad ICES (International Council for the Exploration of the Seas) alle palingsterfte tot nul terug te brengen, dus zowel door de visserij als door barrières. Dat gebeurt nog niet, omdat het een advies is. De politiek laat ook sociaal-economische belangen meespelen.

De Europese Aalverordening, die in 2007 van kracht werd, verplicht de EU-lidstaten maatregelen in eigen land te nemen om het palingbestand weer te laten groeien. Zo geldt in de maanden september, oktober en november voor beroepsvissers in Nederland een vangstverbod op paling in binnen-, kust- en zeewateren.

Ook worden er volgende week in Spakenburg een paar duizend glasalen uitgezet, in de hoop dat zij naar het paaigebied migreren als ze zo ver zijn. Maar om resultaat te boeken, moeten alle landen samenwerken en dat gebeurt niet voldoende.

Op de aal wordt dus nog altijd gevist, en er gaat veel geld in om. Consumenten houden van paling. Glasaal wordt voor een fortuin van Europa naar Azië gesmokkeld. Handel van deze aal buiten Europa is niet toegestaan en Azië staat te springen om deze vis.

In Spanje werden glasaaltjes graag gegeten en in Nederland houden we veel van gerookte paling. Omdat we niet precies weten wat de afname veroorzaakt, en wat een visserijverbod doet, is onduidelijk of de palingstand de komende jaren kan verbeteren door een visserijverbod. Over de paling weten we te veel niet, aldus Van der Hammen.