Een eerdere versie van dit artikel verscheen in juli 2019 op NU.nl. Omdat er nu weer veel vliegende mieren gezien worden, hebben we het geactualiseerd en opnieuw naar onze voorpagina gehaald.

"Het zijn de mannetjesmieren die achter de koningin aan vliegen", vertelt André van Loon, mierendeskundige van Naturalis en het EIS Kenniscentrum Insecten. "Ze zijn op een bruidsvlucht en proberen haar te bevruchten."

De mierensoort die het meeste voorkomt in Nederland en die we nu dus massaal zien rondvliegen, is de wegmier. De mannetjes en de koningin hebben lange tijd in het nest gezeten en zoeken een warme, droge dag in juni of juli om uit te vliegen.

"Zeker als de temperaturen weer stijgen, als het langere tijd wat koeler is geweest, gaat deze soort vliegen. Het is volstrekt normaal voor deze tijd van het jaar. De wegmier hoort ook gewoon in Nederland thuis", aldus Van Loon.

Volgens Arnold van Vliet, bioloog aan de Wageningen University & Research (WUR), kunnen we de massale vlucht van de mieren aan zien komen. "Rondom de mierennesten, bijvoorbeeld in de tuin, is dan ineens veel activiteit. De mieren maken de nestopeningen groter, zodat de koningin en de gevleugelde mannetjes het nest kunnen verlaten."

"Ze hebben een paar dagen mooi weer nodig, zodat ze de tijd hebben om die voorbereidingen te treffen", vervolgt Van Vliet. "Ze vliegen ook alleen uit als het warm genoeg is en als er genoeg zon is. Als het bewolkt is, stellen ze de vlucht uit."

"Het duurt ongeveer één tot anderhalf uur voordat een nest leeg is", weet Van Loon. "Maar iets verderop kan ook een nest zitten dat daarna uitvliegt."

Van eind juni tot in september kunnen de mieren uitvliegen. "In sommige nesten zitten nu nog mannetjes in de pop. Die zijn over een maand klaar om uit te vliegen en kunnen we dan dus ook weer zien", aldus Van Loon.

"Maar de eerste dagen is de massaliteit het grootst", vult Van Vliet aan. "Het kan wel lokaal verschillen wanneer de mieren uitvliegen. Uit eerder onderzoek bleek bijvoorbeeld dat mieren op Schiermonnikoog twee weken eerder uitvlogen dan in Amsterdam. Dat had te maken met temperatuurverschillen."

De vliegende mieren kunnen normaal gesproken niet zo ver vliegen, maar met behulp van de wind kunnen ze enkele kilometers ver komen.

Als de mannetjes tijdens hun vlucht niet zijn omgekomen en vervolgens met het vrouwtje hebben gepaard, is het volgens Van Vliet "einde oefening". Hun taak zit er dan op en ze vallen dood neer.

"De koningin verliest haar vleugels en gaat op zoek naar een nieuw nest. Ze hoeft haar hele leven niet meer te paren, want ze slaat het sperma op", legt Van Vliet uit. "Slechts een fractie van de koninginnen kan een nieuw nest beginnen, omdat een groot deel het niet overleeft."

Áls de koningin de vlucht overleeft, kan ze wel bijzonder oud worden. "Tot wel 25 jaar", zegt Van Loon. "Het nest van de wegmier kan ook zo oud worden. Wegmieren zijn afhankelijk van de koningin. Ze zorgt voor de kolonie en een nest met wegmieren heeft maar één koningin. Als die doodgaat, gaat de rest van het nest ook dood."

"Veel vogels profiteren van het uitvliegen van de mieren", vertelt Van Vliet. "Ik zag bijvoorbeeld honderden meeuwen tegelijk in de lucht. Het is echt een feestmaal voor hen. Ze vliegen dan met hun bek open, waardoor er continu mieren in vliegen."

Ook van Loon ziet veel meeuwen en spreeuwen die deze dagen rondvliegen om mieren te vangen. "Er zitten veel vetten en eiwitten in de mieren. Het is een prima snack voor vogels."

"Vooropgesteld: als er mieren in de tuin zitten, heb je er eigenlijk geen last van. In een beetje goede tuin zitten al mieren", aldus Van Loon. "Tenzij je natuurlijk de keukendeur hebt openstaan en van alles laat rondslingeren op je aanrecht, dan is het een ander verhaal."

Maar om de kans te vergroten dat mieren je tuin overslaan is het volgens Van Loon raadzaam om zo min mogelijk tegels in de tuin te hebben liggen. "Mieren vinden warmte prettig en als de zon op een tegel staat, wordt die al snel warm. Daarnaast is het natuurlijk ook gewoon een dak boven hun hoofd. In de natuur zoeken ze bijvoorbeeld boomstammen om onder te graven."