De vlinderpopulatie in Nederland is in de afgelopen honderddertig jaar met minstens 80 procent afgenomen, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Vijftien soorten zijn volledig uit Nederland verdwenen.

De tellingen van de Vlinderstichting en het CBS leveren een geschatte daling in vlinderpopulaties van 84 procent op, tussen 1890 en 2017. In totaal zijn van 42 soorten de verspreiding afgenomen, waarvan er 15 volledig uit Nederland zijn verdwenen.

De afname van de vlinderstand gaat onafgebroken door, blijkt uit de nieuwste cijfers van het Compendium voor de Leefomgeving, een website met feiten en cijfers over milieu, natuur en ruimte in Nederland.

"Vlindersoorten nemen af omdat we ons land intensief gebruiken", zegt ecoloog Kars Veling van de Vlinderstichting. "Verstedelijking en de vergroening van agrarisch gebied hebben al lange tijd een negatieve invloed op de vlinderpopulatie. Vlinders hebben nu eenmaal bloemen nodig."

Graslandkruiden komt nauwelijks meer voor

Bijna alle graslanden in Nederland waren een eeuw geleden rijk aan kruidensoorten. Sinds de landbouw is geïntensiveerd, waardoor graslandkruiden nauwelijks tot niet meer voorkomen.

Vooral heidevlindersoorten nemen af. "Dit komt door de fragmentatie van het overgebleven heidegebied. Heidevlinders hebben massa nodig. Een biotoop met een variatie aan flora en fauna", zegt Cor Pierik, onderzoeker van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Stikstof uit bemesting van de graslanden zorgt ook voor een afname aan diversiteit aan bloemen.

Data uit waarnemingsboekjes

Het CBS en de Vlinderstichting maakten een analyse van langetermijngegevens sinds 1890. Ongeveer een eeuw lang werd in Nederland alleen de verspreiding van de vlindersoorten gemeten. Veel gegevens zijn afkomstig uit collecties opgeprikte vlinders en notities in waarnemingsboekjes.

Om een beter beeld te krijgen van de vlinderpopulatie wordt er sinds 1992, tussen maart en september, een wekelijkse telling van de vlinders gehouden. Dit gebeurt op vaste routes van 1 kilometer lang.

Een lichte toename in vlinders

Sinds de jaren negentig nemen er 25 vlindersoorten af, maar ook 9 vlindersoorten toe. "Vooral bij bosvlinders zie je een kleine toename", verklaart Veling. Dit komt door een toenemende variatie in de bossen en mogelijk door klimatologische opwarming. "Omdat wij een redelijk koud landje zijn, kunnen de warmere temperaturen in het voordeel werken voor deze soorten."

Om de vlinderpopulatie toe te laten nemen, zijn er grote stappen nodig, meent Veling. "Niet alleen moeten wetenschappers, natuurbeschermers, maar ook supermarkten en banken samenwerken met de boeren, om meer biodiversiteit in de landbouw te creëren, ook gemeenten zullen meer hun best moeten doen om bermen en groenstroken aantrekkelijker te maken voor insecten."

Volgens Veling gaan niet alleen de zeldzame soorten vlinders achteruit, maar ook de meer voorkomende soorten zoals het zwartsprietdikkopje, hooibeestje en de argusvlinder. "Door bloemen in de tuin of op balkon te planten, waar vlinders op af komen, kun je zelf ook een steentje bijdragen."