Eerder deze maand besloot de directeur van Philharmonie Haarlem, Edwin van Balken, een tweedaags festival rondom de muziek van de Russische componisten Tchaikovsky en Stravinsky te annuleren. Hij stelde in het Haarlems Dagblad dat het nu niet gepast is om Russische muziek te vieren. De beslissing kwam hem op veel kritiek te staan.

Michel Krielaars, kenner van Russische cultuur, reageerde in de Volkskrant op de beslissing en benadrukte dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen "de wrede oorlogsvoering" en "de rijke, gelaagde, Russische culturele traditie". Hij noemde het in de ban doen van Russische componisten die al lang en breed zijn overleden en niets met het Russische regime te maken hebben "Sovjetpraktijken".

Philharmonie Haarlem laat via zijn website weten een "inschattingsfout" te hebben gemaakt. "Wij begrijpen dat het is overgekomen alsof wij deze Russische componisten uitsluiten en er geen muziek van hen in de Philharmonie Haarlem gespeeld mag worden. Dat is zeker niet het geval", zegt de concertzaal. In plaats van het festival De 48 uur van Tsjaikovski en Stravinsky vindt dan ook een benefietconcert voor Oekraïne plaats, waarbij muziek van de twee componisten gespeeld wordt.

NPO Radio 4, waarop klassieke muziek van onder anderen Tchaikovsky en Stravinsky regelmatig te horen is, laat aan NU.nl weten ook geen Russische componisten in de ban te doen. Zendermanager Simone Meijer zegt dat het in haar ogen onjuist is om "Russische muziek of kunstenaars te cancellen bij wijze van statement, alleen maar omdat het Russen of iets Russisch betreft".

"De gewone Oekraïners, Russen en iedere andere wereldburger moeten de mogelijkheid blijven krijgen elkaar te zien en elkaar te verstaan in muziek (of welke andere vorm van cultuur dan ook). Laat muziek doen waar ze toe dient: verbinden", aldus Meijer.

Eensgezinder ging de wereld van de klassieke muziek om met de beslissing om niet langer met dirigent Valery Gergiev samen te werken. Hij werd ontslagen als dirigent bij het Müncher Philharmoniker en ook het Rotterdams Philharmonisch Orkest beëindigde de samenwerking.

Het ontslag van Gergiev was echter niet alleen het gevolg van de nationaliteit in zijn paspoort: de dirigent zou nauwe banden onderhouden met de Russische president Vladimir Poetin. Aan een verzoek om schriftelijk en openbaar afstand te nemen van de inval door Poetin in Oekraïne gaf Gergiev geen gehoor, waardoor hij nu in ieder geval in de westerse wereld niet meer aan de bak komt.

De Hermitage in Amsterdam zag zichzelf genoodzaakt de banden met het Russische staatsmuseum Hermitage te verbreken. De directeur van de Hermitage in Sint-Petersburg, Mikhail Piotrovsky, schreef in 2020 mee aan de nieuwe grondwet van Rusland en omschrijft de president als "zijn man". Het museum in Amsterdam zegt zich lange tijd afzijdig te hebben gehouden van politieke ontwikkelingen in Rusland, maar ziet dat na de inval in Oekraïne niet langer als optie.

"De Hermitage Amsterdam heeft op dit moment geen andere keuze. Zoals iedereen hopen ook wij op vrede. En op veranderingen in Rusland in de toekomst, waardoor we de banden met de Hermitage Sint-Petersburg kunnen herstellen", luidt de verklaring. De tentoonstelling Russische avant-garde | Revolutie in de kunst, die sinds eind januari in het museum te zien was, is tot nader order gesloten.

In een speciale vleugel van de Hermitage is het museum wel alsnog te zien met een eigen collectie. Het Amsterdam Museum, waarvan de huidige locatie de komende jaren wordt verbouwd, opent nu woensdag om 10.00 uur het tijdelijke onderkomen, zonder feestelijk moment. Ook het Museum van de Geest, dat in hetzelfde pand is ondergebracht, is open. De rest van de Hermitage is voorlopig dicht.

Eerder werd al bekend dat er dit jaar geen Russische artiest zal worden afgevaardigd naar het Eurovisie Songfestival. Het land is geschorst en mag niet deelnemen. Hier ligt het weren van Russische artiesten simpeler, omdat ze direct de Russische vlag zouden vertegenwoordigen. Dit is een probleem waar de sportwereld op dit moment ook mee worstelt.

De artiesten en atleten staan wellicht niet achter het bewind van Poetin, maar vertegenwoordigen het land wel. Bij een winst van Rusland op het Songfestival zou dit bijvoorbeeld ook betekenen dat het evenement volgend jaar op Russisch grondgebied wordt georganiseerd, met de nodige promotie van de organiserende stad tot gevolg.

Een nieuwe wet die vorige week in Rusland werd aangenomen, leidt ertoe dat Russen die volgens het Kremlin "valse informatie" verspreiden over de oorlog in Oekraïne vervolgd kunnen worden, met mogelijk vijftien jaar gevangenisstraf tot gevolg. Dit zal het voor Russische artiesten die woonachtig en actief zijn in hun moederland nog moeilijker maken zich tegen de oorlog uit te spreken, wat hun banden met andere landen waar hun kunst of muziek wordt geconsumeerd niet ten goede zal komen.