"Een heleboel mensen denken dat poëzie dood is, maar ik zie in mijn omgeving dat dit helemaal niet waar is", zegt Kila van der Starre, onderzoeker bij Universiteit Utrecht. Ze startte een promotieonderzoek dat uitmondde in het onderzoeksrapport Poëzie in Nederland (2017). Daaruit bleek dat 97 procent van de Nederlanders in aanraking komt met poëzie.

"De conclusie dat poëzie dood is, is gebaseerd op de verkoop van poëziebundels. En die is inderdaad laag. Maar uit mijn onderzoek blijkt dat bundels niet eens in de top tien staan van hoe mensen met poëzie in aanraking komen. De verkoopcijfers geven dus een beperkt beeld van poëzie."

Van der Starre lanceerde een website met plekken waarop gedichten in de openbare ruimte te zien zijn. En dat zijn er nu tweeduizend, in Nederland en België; van bruggen in Delft tot bankjes, putdeksels, gemeentehuizen en stations.

Gedichten heb je in vele soorten en maten, zegt Michaël Stoker, directeur van het Literatuurhuis en organisator van de Nacht van de Poëzie. "Er zijn gedichten die puntig met zo min mogelijk woorden, of juist verhalend zijn. Er zijn lichtvoetige en zware gedichten. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat een gedicht vaak kan verwoorden hoe jij je voelt."

Daarom pakken mensen dichters er vaak bij op belangrijke momenten, concludeert Van der Starre. "Veel mensen grijpen bij de geboorte van een kind of bij rouw naar de woorden van een dichter. Vaak kunnen die emoties goed verwoorden. En het samen luisteren zorgt voor verbinding."

Zo wordt ook de Dichter des Vaderlands ingezet bij landelijke trauma's, zoals MH17 en Anne Faber, vertelt Van der Starre. "Dat is een soort collectieve therapie."

Gedichten zijn dus niet alleen te lezen in bundels, maar vooral op veel plekken te zien en te horen. Zoals ook bij spoken word, waarbij op een podium een zelfgeschreven tekst wordt voorgedragen.

Babs Gons, ook wel 'La Grande Dame van de spoken word', ziet dit als een plek waar je je stem kunt laten horen. "Je hoort er verhalen die je nergens anders tegen komt. Bij spoken word gaat het om je verhaal en niet om de d of t op de goede plek. Dat komt wel. Ik denk dat poëzie, zoals dit ook wel op school gegeven wordt, te veel over regels gaat. Dat schrikt jongeren af. Als je ze eerst langs een bepaalde lat legt, dan dood je de creativiteit."

De mondelinge vorm van poëzie is de originele vorm en is nooit weggegaan, legt Van der Starre uit. "Het leek aan het einde van de negentiende eeuw alsof er een verschuiving was van luisteren naar lezen. Individueel met een boekje in een hoekje. Maar dat heeft zich niet doorgezet, poetryslam en spoken word zijn heel populair. De meeste mensen ervaren poëzie toch mondeling en collectief. Poëzie ontsnapt uit het boek."

In de Nacht van de Poëzie dragen twintig dichters tot 4.00 uur 's nachts gedichten voor, afgewisseld met muziek. Het evenement trekt, met tweeduizend plekken, elke keer een volle zaal. Dat het evenement zo populair is, ook bij jongeren, komt volgens organisator Stoker doordat op een ongedwongen manier van veel dichters iets te horen is. "En de dichters reflecteren op onze levens en op wie wij zijn. In deze vluchtige tijd kan het fijn zijn dat er mensen zijn die daarvoor de tijd nemen."

Een groep van vijf mensen selecteert de twintig dichters die tijdens de Nacht van de Poëzie optreden. "De ene dichter heeft al een reputatie, de ander is onbekend. Over het algemeen geldt: het moet eruit springen. Na het lezen van de debuutbundel van Radna Fabias hoefden we boven de bitterballen en doodgeslagen biertjes niks meer tegen elkaar te zeggen. Dat was goed."

Het programma is afwisselend: lichtvoetig, wat zwaarder, jong (Moya De Feyter, 1993) en wat ouder (Judith Herzberg, 1934). Soms is er ook poetryslam en spoken word te horen. "Dat is een fantastische toevoeging", zegt Stoker. "Want daar gaat het om de voordracht. De tekst moet meteen aankomen. Er zitten vaak uitmuntende voordragers bij."

De Nacht van de Poëzie is volgens Van der Starre ook populair, omdat het een sociaal evenement is. "Poëzie is sociaal. Het zorgt voor een gesprek. Mensen willen poëzie vaak delen, de meeste bundels worden ook cadeau gedaan, blijkt uit mijn onderzoek. Het is iets wat je wilt delen, aanbevelen, overdragen."

Mensen gebruiken ook poëzie om zich te onderscheiden en om uit te dragen wie ze zijn. "Als je een poëzieposter in je huis hebt opgehangen, zegt dat iets anders over je dan een poster met 'Home is where the heart is' erop. Dat speelt ook een rol bij poëzietatoeages, daarmee onderscheid je je ook van de rest."

Gons vindt het belangrijk dat er ruimte voor dichtkunst is en dat er ook wel wat meer tegen dingen aangeschopt mag worden. "Dat jongeren bij alles wat ze tegengekomen soms denken: nu pak ik mijn pen op en ga ik erover schrijven. Het is belangrijk om het nodige, de dingen die gezegd moeten worden, te mengen met iets moois en met klank en beeld."

De Nacht van de Poëzie vindt zaterdag 29 september plaats in TivoliVredenburg.

Kom jij weleens in aanraking met poëzie​ en wat vind je daar dan van? Laat je reactie achter onder het artikel.

Foto's: Nacht van de Poëzie