De coronavaccins beschermen goed tegen overlijden door COVID-19, zonder dat ze de kans op sterfte door andere oorzaken verhogen. Dat melden het RIVM en statistiekbureau CBS donderdag na onderzoek in opdracht van de Tweede Kamer naar de oorzaken van vier perioden van oversterfte tijdens de coronapandemie.

Volgens het RIVM laten resultaten zien dat er in de acht weken na vaccinatie een verlaagd risico is op overlijden, ten opzichte van het risico zonder deze vaccindosis. Maar het instituut waakt ook voor al te stevige conclusies. Het zou ook kunnen dat personen die gevaccineerd werden, gemiddeld iets gezonder waren dan mensen die niet gevaccineerd werden.

Tijdens de derde periode van oversterfte, die rond het einde van de zomer van 2021 begon, stierven zo'n elfduizend mensen meer dan normaal in die periode. Ruim drieduizend van hen stierven aan een andere oorzaak dan coronagerelateerde klachten.

Waaraan zij dan overleden, is onduidelijk. Het RIVM en het CBS hebben er geen verklaring voor. Volgens het CBS is hiervoor verder onderzoek nodig.

De twee instanties deden het onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Dat gaf de opdracht nadat de Tweede Kamer in december een motie van Kamerlid Pieter Omtzigt had aangenomen.

Externe experts hebben kritiek op de cijfers

Er is ook kritiek op de cijfers. Een onafhankelijke expertgroep van onder anderen hoogleraren die op verzoek van het ministerie van VWS is samengesteld, zegt dat er "een gebrek aan toegang tot (medische) data" is. De schattingen van het CBS zijn dan ook onvoldoende onderbouwd, menen de experts.

Volgens Ronald Meester, hoogleraar Waarschijnlijkheidsrekening aan de VU, is het CBS bijvoorbeeld "veel te stellig" over het aantal coronagerelateerde sterfgevallen. "De gebrekkige registratie, vaak gebaseerd op niet meer dan vermoedens en symptomen, laat zo'n conclusie helemaal niet toe. Daarnaast moet niet alleen worden gekeken naar primaire doodsoorzaken, maar ook naar secundaire en tertiaire doodsoorzaken."

Vier periodes van oversterfte in 2020 en 2021

Het CBS heeft gekeken naar oversterfte in de afgelopen jaren. Als daar sprake van is, overlijden meer mensen dan vooraf kon worden verwacht. In 2020 en 2021 gebeurde dat vier keer: in maart en april 2020, in augustus 2020, tussen september 2020 en januari 2021 en tussen augustus en december 2021.

De tweede sterftegolf kwam door een hittegolf. Bij de eerste periode "was de oversterfte even groot als het aantal mensen dat het CBS registreerde met als doodsoorzaak COVID-19" en bij de derde golf stierven meer mensen aan corona dan er oversterfte was. In die beide periodes stierven dus relatief veel mensen aan een coronabesmetting.

In 2020 en 2021 zijn in Nederland in totaal ongeveer 340.000 mensen overleden. Dit zijn er ongeveer 30.000 mensen meer "dan verwacht als er geen COVID-19-epidemie was geweest".