De schattingen van het RIVM over de omikronvariant van het coronavirus waren grotendeels gebaseerd op de deltavariant. Zo werden de kans op een ziekenhuisopname en de kans om op de intensive care te belanden bij een besmetting met de omikronvariant gelijkgesteld aan de kansen daarop bij de deltavariant.

"We maken talloze modellen; sommige zijn pessimistischer en andere optimistischer. Die zijn zo goed als de aannames, dat is de verklaring", zei Van Dissel. Er werden meer maatregelen geadviseerd omdat er nog weinig informatie over de omikronvariant was. "We dachten dat de omikronvariant in potentie even ziekmakend zou zijn als de deltavariant. Op basis daarvan zijn die modelleringen uitgevoerd, maar die zijn duidelijk te pessimistisch geweest."

Volgens Van Dissel worden de percentages continu aangepast, maar kunnen de modellen nog altijd een te pessimistisch beeld schetsen. Zo schatte het RIVM twee weken geleden in modelberekeningen nog dat het risico op ziekenhuisopname na besmetting met de omikronvariant 40 procent lager is dan na besmetting met de deltavariant. Ook die schatting lijkt echter te somber, aldus Van Dissel.

Het Outbreak Management Team (OMT) voorzag medio december een gitzwart scenario als er niet snel meer maatregelen zouden worden ingevoerd. Ondanks een al geldende avondlockdown zou het aantal coronapatiënten in de ziekenhuizen vertienvoudigen als gevolg van de omikronvariant. Dat zou uiteindelijk kunnen leiden tot drie- tot vierduizend COVID-19-patiënten op de intensive care in januari.

Van Dissel benadrukt dat niet alleen de modellen van toen meespeelden bij de afweging om de lockdown te adviseren. "Het aantal ziekenhuis- en ic-opnames lag toen al behoorlijk hoog. We hadden dat, zelfs met een minder grote toestroom, niet aangekund."

Volgens de OMT-voorzitter zijn de precieze gevaren van de omikronvariant nog onzeker, maar hoeven door de omikronvariant van het virus vooralsnog minder mensen naar het ziekenhuis. Ook belanden mensen die ernstig ziek worden van de omikronvariant minder vaak op de intensive care dan bij de deltavariant het geval is.

"Het beeld is aan het kantelen", aldus Van Dissel. Hij meldde donderdag dat de omikronvariant de deltavariant inmiddels heeft verdrongen in ons land: zo'n 95 procent van de nieuwe infecties betreft nu de omikronvariant.

Toch blijft voorzichtigheid geboden bij verdere versoepelingen, waarschuwt de directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb). Als je kijkt naar de ziekenhuisopnames op andere plekken, zoals Frankrijk en Engeland, en die situaties vertaalt naar Nederland, dan kom je volgens hem op "aantallen die je liever niet wilt".

Dat veel mensen tegelijkertijd in quarantaine of isolatie zitten, kan de maatschappij ontwrichten. Als nu gemiddeld 30.000 mensen per dag positief testen, gaat het al om 240.000 isolaties per week (zeven dagen isolatie plus de testdag). Als je ervan uitgaat dat iedere besmette persoon drie contacten heeft en dat die in quarantaine gaan, moeten wekelijks honderdduizenden mensen minstens vijf dagen thuisblijven.

Het RIVM gaat er - omdat vorige week is versoepeld - nu al van uit dat het aantal dagelijkse infecties de komende weken zal verdubbelen of zelfs verdrievoudigen. "Opgeteld is dat een heel groot aantal. Daarmee belast je de hele zorgketen, zoals de huisarts, mantelzorgers, wijkverpleging en de verpleeghuizen."

Hij wil daarom bekijken of de quarantaineregels nog eens verder kunnen worden versoepeld, maar benadrukt dat Nederland nu al soepele quarantaineregels heeft.

Donderdagmiddag debatteert de Tweede Kamer over het coronavirus. Het is het eerste coronadebat voor minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers.