Ziekenhuizen kampen met een tekort aan personeel op de intensive care (ic) en ook de komende jaren zal het, als er niets verandert, niet lukken om voldoende ic-verpleegkundigen op te leiden. Dat blijkt uit gesprekken die NU.nl voerde met V&VN, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden, en een analyse van de cijfers.

Het aantal beschikbare plekken op de ic, waar nu vooral ernstig zieke coronapatiënten worden behandeld, wordt voor een belangrijk deel bepaald door hoeveel personeel er beschikbaar is. En aan verpleegkundigen die op de intensive care kunnen werken, is juist een tekort.

Dit komt deels doordat personeel vertrekt, maar er worden ook al jarenlang niet genoeg ic-verpleegkundigen opgeleid. In 2020 begonnen er in Nederlandse ziekenhuizen bijvoorbeeld 462 mensen met de opleiding tot ic-verpleegkundige. Dat waren er zo'n driehonderd te weinig.

Ook in de drie jaar daarvoor werden er onvoldoende ic-verpleegkundigen opgeleid. Dit blijkt uit cijfers van het College Zorg Opleidingen (CZO) en het Capaciteitsorgaan, die NU.nl analyseerde.

Het CZO controleert de kwaliteit van opleidingen in het ziekenhuis en het Capaciteitsorgaan houdt het benodigde aantal zorgmedewerkers in de gaten.

In de verwachtingen van het Capaciteitsorgaan is grotendeels gekeken naar de situatie op de intensive care vóór de coronacrisis. Als de komende jaren coronapatiënten nog steeds ic-zorg nodig hebben, wordt de vraag naar ic-verpleegkundigen dus mogelijk nog groter.

Onvoldoende studenten verpleegkunde

De belangrijkste reden dat er ook de komende jaren waarschijnlijk niet genoeg ic-verpleegkundigen worden opgeleid, is volgens V&VN dat er niet genoeg verpleegkundigen een specialistische vervolgopleiding willen volgen.

Je mag alleen starten met de opleiding tot ic-verpleegkundige als je al algemeen verpleegkundige bent. "Te weinig studenten melden zich aan voor de ic-opleiding. Die instroom moet omhoog, maar we kunnen de reguliere verpleegkundigen niet behouden", aldus Rowan Marijnissen, voorzitter van de afdeling intensive care van V&VN.

"En als je dan bedenkt dat iedereen in de zorg - van de ggz tot aan de ic - om mensen zit te springen, dan krijg je een beeld van hoe moeilijk het is", vervolgt Marijnissen.

Extra praktijkbegeleiding niet altijd mogelijk

Het tekort aan mensen met een verpleegkundediploma is niet het enige probleem. NU.nl heeft met zes ziekenhuizen contact gehad over de opleiding tot ic-verpleegkundige. Een belangrijk onderdeel van deze opleiding is het opdoen van praktijkervaring, en daar is begeleiding voor nodig. Verschillende ziekenhuizen zeggen dat ze op dit moment al het maximale aantal ic-verpleegkundigen opleiden dat ze aankunnen.

Het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda meldt dat het sinds 2015 het aantal opleidingsplaatsen heeft uitgebreid. Maar het ziekenhuis zit nu aan het maximale aantal opleidingsplekken waarbij de juiste begeleiding aan de leerlingen kan worden gegeven.

Volgens het UMCG zit er een maximum aan het aantal leerlingen dat de ic-opleiding kan volgen, omdat het aantal begeleiders beperkt is. Het Groningse ziekenhuis bekijkt nu of het door de opleiding anders in te richten meer mensen kan laten instromen.

De afgelopen vier jaar werden er te weinig ic-verpleegkundigen opgeleid.

Pogingen om in 2023 voldoende ic-verpleegkundigen op te leiden

De coronacrisis heeft laten zien hoe belangrijk het is dat er genoeg plekken zijn op de intensive care. De bedden zelf zijn er en ook het overige materieel is voorhanden, alleen voldoende personeel ontbreekt.

Hoewel het dus heel moeilijk wordt om de komende jaren voldoende ic-verpleegkundigen op te leiden, hebben de ziekenhuizen wel afspraken gemaakt om dit in 2022 en 2023 te doen. Of dit gaat lukken, is nog onbekend.

Marjolein Tasche, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, vertelde in oktober tijdens een online bijeenkomst dat ze snapt dat het moeilijk is om extra mensen op te leiden zonder dat je extra druk legt op het huidige personeel.

Net als het UMCG noemt Tasche vooral het anders inrichten en vernieuwen van de opleidingen als een belangrijke oplossing voor dit probleem.

NU.nl duikt de komende tijd verder in de tekorten in de zorg. Heb je een tip, mail dan naar tips@nu.nl

Verbetering: In een eerdere versie van dit stuk stond dat V&VN zei dat er te weinig algemeen verpleegkundigen zijn. Dat klopt niet: die zijn er voldoende, maar stromen te snel uit of gaan geen specialistische vervolgopleiding volgen. Dat is aangepast.