Naast Zuid-Afrika zijn ook Botswana, Eswatini, Lesotho, Namibië en Zimbabwe op de rode lijst gezet. Vluchten uit die landen worden met ingang van vrijdag 13.00 uur (Nederlandse tijd) geweerd. Britse reizigers die terugkeren uit een van die landen moeten verplicht in quarantaine.

Volgens de Britse minister van Volksgezondheid Sajid Javid is de nieuwe variant besmettelijker dan de deltavariant van het virus, die momenteel dominant is in het VK en de rest van Europa. Mogelijk werken ook de coronavaccins minder goed tegen de nieuwe variant, zei hij donderdagavond.

Ook Israël heeft beperkingen ingesteld voor vluchten vanuit meerdere Afrikaanse landen. Australië zou dit ook overwegen. Het nieuws leidde tot kelderende koersen op de beurzen in Azië. Vooral luchtvaart- en oliemaatschappijen verloren waarde.

Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft de variant als "zorgelijk" bestempeld. Deskundigen van de WHO zijn al bijeengeroepen om de beschikbare data over de variant, die nu nog B.1.1.529 heet, te bespreken.

D66 zei donderdagavond dat Nederland ervoor moet zorgen dat de variant zo lang mogelijk buiten de deur blijft. De partij pleitte voor een dubbele coronatestplicht voor reizigers uit Zuid-Afrika. Verder wil D66 van demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) weten of er snel extra vaccins gedoneerd kunnen worden aan Zuid-Afrika.

De SP wil van De Jonge weten welke maatregelen hij neemt om te voorkomen dat de variant naar Nederland komt.

De Zuid-Afrikaanse autoriteiten uitten donderdag hun zorgen over de nieuwe variant. "Het gaat om een mutatie die serieus zorgen baart", zei minister van Volksgezondheid Joe Phaahla op een persconferentie. Uit eerste onderzoeken blijkt dat de variant genetisch flink verschilt van eerdere varianten, wat gevolgen kan hebben voor de effectiviteit van antistoffen die mensen hebben.

Microbioloog Anne van Gottberg, hoofd luchtweginfecties bij het nationale instituut voor besmettelijke ziektes (NICD) in Zuid-Afrika, zei dat virologen al bijna honderd mensen met de afwijkende variant hebben gedetecteerd. Het veranderde virus, waarvan het spike-eiwit om de cel binnen te komen op 32 plaatsen afwijkt, is ook al opgedoken in Botswana.

"De gegevens zijn nog beperkt, maar onze experts maken overuren om de nieuwe variant te begrijpen en te bepalen wat de mogelijke implicaties kunnen zijn", zei NICD-directeur Adrian Puren. "De ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op en de mensen kunnen er zeker van zijn dat we hen op de hoogte houden."