De precieze werking van de coronapillen van Merck (het moederbedrijf van MSD) en Pfizer verschilt, maar het idee is hetzelfde: ze belemmeren de vermenigvuldiging van het virus. Wie besmet raakt, zich ziek begint te voelen en snel de pillen inneemt, zou zo erger voorkomen. Dat klinkt in theorie als een goede oplossing voor wie (met of zonder vaccinatie) nog steeds ernstig ziek zou kunnen worden van het coronavirus. Of wie zich sowieso niet wil laten vaccineren.

Beide farmaceuten strooien met ronkende cijfers. Molnupiravir, de pil van Merck, zou de kans op ziekenhuisopname met 50 procent verminderen, blijkt uit een onderzoek dat door de firma zelf gesponsord is. Het zou bij elke coronavirusvariant werken. Pfizer schreef vrijdag dat zijn pil paxlovid de kans op ziekenhuisopname of overlijden zelfs zou verkleinen met 89 procent.

Maar juich niet te vroeg: bij die jubelcijfers zijn wel wat kanttekeningen te maken. Zo zijn beide onderzoeken nog niet 'peer reviewed', oftewel: nog niet goedgekeurd door andere onafhankelijke wetenschappers.

En het Pfizer-nieuws komt uit een persbericht, zonder dat alle specifieke onderzoeksdata zijn bijgevoegd. Dat alles hóéft niet te betekenen dat het niet klopt, maar het gevaar van een 'Wij van WC-eend'-effect ligt voorlopig nog wel op de loer.

Ook belangrijk: dat het Europese geneesmiddelenbureau de Merck-pil heeft goedgekeurd voor Europees gebruik, betekent nog niet dat-ie morgen in de apotheek ligt. Het EMA is bezig met een versnelde beoordeling en kan bij wijze van uitzondering alvast advies uitbrengen aan landen die de pil nu al willen gebruiken in het geval van nood. De Pfizer-pil is nog helemaal niet door de Europese controle heen.

Dat gezegd hebbende, door naar de voor- en nadelen van de coronapil. Beide pillen hebben als voordeel dat patiënten ze zelf kunnen innemen, in tegenstelling tot medicijnen die je via een infuus krijgt. Er is dus geen verpleegkundige voor nodig. Nadeel: de pillen moeten ingenomen worden voordat het virus in het weefsel en de organen aankomt, dus kort nadat de infectie is ontdekt. Niet elke besmette persoon zal zo gauw al een arts hebben bezocht die zo'n pil kan voorschrijven. De werking is bovendien kort, waardoor je ze twee keer per dag moet slikken, vier of vijf dagen achter elkaar.

Ook geen onbelangrijk nadeel: de kosten. Andy Hoepelman is emeritus hoogleraar en voormalig hoofd van de afdeling infectieziekten in het UMC Utrecht. Hij zit in een expertpanel van de Europese Unie dat zich buigt over nieuwe coronamedicijnen. Hij laat aan NU.nl weten dat de kosten van de Merck-pil niet gering zijn: in de Verenigde Staten kost zo'n kuur 700 dollar (zo'n 600 euro).

De coronapil, met al z'n haken en ogen, is gelukkig niet het enige geneesmiddel waaraan wordt gewerkt. Een infuus met antistoffen zou al een goedwerkend geneesmiddel kunnen zijn, mits dat vroeg wordt toegediend. Een van de medicijnen die in deze categorie vallen, heet sotrovimab. Als dat medicijn op het juiste moment wordt toegediend, zou het tot 80 procent van de ziekenhuisopnames kunnen voorkomen, staat in The New England Journal of Medicine. Deze methode werkt als een soort vaccin: in het lab gefabriceerde antistoffen voorkomen de werking van het virus en zorgen voor weerstand.

Emeritus hoogleraar Hoepelman noemt in deze categorie ook het infuusmedicijn ronapreve, dat zorgt voor tot 6 procent minder sterfte onder opgenomen COVID-19-patiënten. Ook wordt de opnameduur gemiddeld vier dagen korter. "Dit medicijn vermindert de kans op ic-opname en beademing, ook voor patiënten met een afweerstoornis die dus zelf geen antistoffen aanmaken." Ook ronapreve is nog niet officieel goedgekeurd door het Europese geneesmiddelenbureau. Wel kan het met toestemming van de patiënt al worden toegediend.

En dan is er nog een derde type medicijn waar patiënten iets aan kunnen hebben: ontstekingsremmers. Die kunnen van pas komen bij mensen die al verder in het ziekteproces zijn en waarbij de andere middelen en vaccinaties niet aanslaan. De zogeheten immunomodulatoren beïnvloeden je immuunsysteem en kunnen zo de hevige lichamelijke reactie op het coronavirus verminderen. Want bij sommige patiënten is niet zozeer het virus zelf het probleem, maar een 'op hol geslagen' afweersysteem.

Immunomodulatoren bestonden al voor de pandemie en werden toen gebruikt tegen bijvoorbeeld artritis. Daardoor is de veiligheid ervan al onderzocht. Tocilizumab is een voorbeeld van zo'n ontstekingsremmer waarvan de werking bij corona een jaar geleden bewezen is. Een ander soort immunomodulator, anakinra, wordt nu onderzocht. Maar volgens Hoepelman zijn de voorlopige uitkomsten daarvan minder overtuigend.

Kortom: er zijn naast de coronapil ook al verschillende andere geneesmiddelen voorhanden. Toch hangen experts de vlag nog niet uit. "De prijs en de registratieduur van de nieuwe medicijnen zijn de grootste obstakels voor de invoering ervan", zegt Hoepelman. "Het duurt zo een jaar tot anderhalf jaar voordat een nieuw medicijn geregistreerd is." En dan zijn er nog praktische obstakels, zoals dat je een infuus alleen in de toch al overbelaste ziekenhuizen kunt krijgen.

Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei vrijdag dat voorkomen nog altijd beter is dan genezen, dus dat vaccineren beter werkt, ook tegen de volle ziekenhuizen. Ook de Europese Commissie hamert erop dat vaccinaties de beste bescherming blijven bieden tegen infecties, ziekte, langetermijneffecten en overlijden door corona. Eurocommissaris Stella Kyriakides (Gezondheid en voedselveiligheid) noemt vaccinaties zelfs de enige uitweg uit de pandemie.

"In de tussentijd hebben coronapatiënten een veilige en effectieve behandeling nodig tegen het virus", zegt Kyriakides. "We hebben vier inkoopcontracten getekend voor verschillende behandelingen en onderhandelen verder." Aan het einde van dit jaar wil ze in totaal vijf geneesmiddelen (van verschillende merken) geautoriseerd hebben. Lidstaten krijgen dan "zo snel mogelijk toegang", aldus Kyriakides.