De stijging van de coronacijfers de afgelopen weken is vooral het gevolg van het loslaten van veel maatregelen eind september. Dat zegt Susan van den Hof, hoofd van het Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten bij het RIVM, dinsdag in gesprek met NU.nl.

"Het seizoenseffect draagt wel bij, maar de belangrijkste factor is echt het loslaten van de maatregelen eind september", aldus Van den Hof. Een maand geleden werd onder meer de 1,5 meter op veel plekken afgeschaft, mits mensen een geldig coronatoegangsbewijs konden laten zien.

Als gevolg van de versoepelingen ziet het RIVM de afgelopen weken een "breder palet van besmettingsbronnen". Onder meer op werklocaties, in de horeca en op scholen raken meer mensen besmet. Volgens Van den Hof worden als gevolg van de versoepelingen ook de maatregelen die nog wel intact bleven minder goed nageleefd.

"We hadden rekening gehouden met meer contacten, maar het is duidelijk dat het overal drukker wordt. De besmettingen reflecteren het gedrag van mensen. Zo hoorden we van de terugkeer van de files. Dat wijst erop dat er minder wordt thuisgewerkt. Daarnaast blijven mensen ook minder vaak thuis terwijl ze wel klachten hebben. In het naleven van de basismaatregelen valt nog een hoop winst te halen."

Het RIVM ziet ook veel besmettingen bij ouders met jonge kinderen. Die ouders zijn vaak dertigers of veertigers en al gevaccineerd, maar hun kinderen nog niet. "Het aandeel van gevaccineerden dat positief test is duidelijk aangejaagd door niet-gevaccineerden. Die komen ook weer meer in contact met zowel gevaccineerden als niet-gevaccineerden, dus sijpelen de besmettingen door."

Van den Hof wijst erop dat gevaccineerden beter beschermd zijn, maar alsnog besmet kunnen raken omdat het virus via niet-gevaccineerden veel meer rondgaat. "Vaccins zijn effectief tegen besmettingen en vooral ziekenhuisopnames, maar de effectiviteit is niet 100 procent. Het virus gaat veel meer rond in de maatschappij. Dan raken ook meer gevaccineerden besmet."

Stijging aan 'bovenkant van de marge'

De stijging van het aantal positieve coronatests en ziekenhuisopnames valt nog binnen de voorspellingen van het RIVM, maar zit volgens Van den Hof wel aan de hoge kant van die prognoses. "We hadden een ruime marge ingebouwd, maar alsnog zitten we aan de bovenkant van waar we rekening mee hielden. Dat zal consequenties hebben voor de prognoses van de komende tijd."

In de ziekenhuizen is driekwart van de opgenomen coronapatiënten niet gevaccineerd. Op de intensive care is het aandeel niet-gevaccineerden vier op de vijf. Die cijfers worden elke twee weken bijgewerkt aan de hand van cijfers van Stichting NICE en het landelijke vaccinatieregister.

Het OMT komt donderdag bij elkaar om de coronasituatie te bespreken en brengt dan ook een advies uit aan het kabinet. Dinsdag staat er een coronapersconferentie gepland. Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei al wat nieuwe maatregelen betreft niets te willen uitsluiten.

Een genoemde mogelijkheid is het verder inzetten van de coronapas, waarbij mogelijk ook gevaccineerden een negatieve test moeten hebben om een QR-code te krijgen. "Als je iedereen gaat testen, haal je er meer besmettingen uit en voorkom dat mensen besmettelijk zijn als ze ergens naar binnen gaan", aldus Van den Hof, die echter nog niet te veel vooruit wil lopen op het OMT-advies en de persconferentie.

"De vraag is echter of je dat wil. Het haalt niet alle besmettingen weg, omdat mensen elkaar ook ontmoeten op plekken waar geen coronapas nodig is. Als OMT zullen we ons daarover buigen."