De afgelopen weken neemt het aantal positieve tests weer toe in Nederland. Daar zitten ook gevaccineerde mensen tussen. Van Leer (UMC Groningen) zegt van dat laatste niet te schrikken. "Het was te verwachten dat dit zou gebeuren en het is niet verontrustend. De vaccins beschermen nog steeds goed tegen ernstige ziekte en tot nu toe ook tegen de varianten."

Maar waarom kunnen mensen die het vaccin gehad hebben toch het virus oplopen en ziek worden? En is dit echt geen teken dat de vaccins niet goed werken? Het antwoord op die vragen heeft te maken met antistoffen, die mensen hebben opgebouwd na het nemen van een vaccin. Die antistoffen beschermen je als het virus je lichaam binnendringt. Wie veel antistoffen heeft, zal niet of hooguit een beetje ziek worden door het virus.

Maar na verloop van tijd nemen de antistoffen in het lichaam af. "Ik raak mijn antistoffen kwijt, roepen mensen dan in paniek", zegt Geurts van Kessel (Erasmus MC in Rotterdam). "Maar je afweer bouwt ook geheugen op. Dat kun je moeilijk meten, want het zit diep in de cellen van organen. En minder in je neus", legt ze uit.

Dat geheugen zorgt ervoor dat het lichaam met een reactie komt als iemand in aanraking komt met het coronavirus. Het kan een paar dagen duren, voordat die reactie op gang komt. Hierdoor kunnen ook gevaccineerde mensen een paar dagen ziek zijn.

"Wat je ziet is dat mensen de eerste dagen nog wel virus uitscheiden, maar dan komt de immuunreactie op gang en wordt het virus opgeruimd. Het is tot op heden heel zeldzaam dat gezonde, gevaccineerde mensen nog in het ziekenhuis belanden. Eigenlijk zijn dat alleen gevaccineerden die problemen hebben met hun afweer door ziekte of medicijngebruik", zegt Geurts van Kessel.

De kans is volgens de virologen groot dat de cellen het coronavirus hun hele leven blijven herinneren. Dit geheugen zorgt ervoor dat het lichaam ook in de toekomst ingrijpt als iemand te maken krijgt met het virus.

Voor het individu kunnen doorbraakinfecties in principe geen kwaad, zegt Van Leer. "Voor die persoon betekent corona krijgen een soort superbooster op een natuurlijke manier. Daarna ben je nog beter beschermd." Maar voor geprikte mensen die problemen hebben met hun afweersysteem, blijft het natuurlijk wel een probleem dat het virus rond blijft gaan. Zij kunnen daarom een derde prik krijgen.

Ook ouderen lijken kwetsbaarder. "Zij moeten het vooral van de antistoffen hebben, omdat hun immuunsysteem is verouderd. Hun cellen slaan minder geheugen op", zegt ze. Of dat een gevolg is van ouderdom of komt doordat 'de harde schijf vol zit', weten virologen niet.

Er kan dus een moment komen dat corona bij ouderen weer gaat leiden tot ernstige ziekte of sterfte. "Al weten we dit niet zeker", zegt van Leer. Zo is juist ook bekend dat het immuunsysteem beter reageert na langere tijd.

Ook Geurts van Kessel heeft momenteel geen aanwijzingen dat de afweer bij ouderen massaal afneemt. De RIVM-cijfers van de laatste weken onderschrijven dit. Want hoewel het aantal coronabesmettingen in verpleeghuizen de afgelopen weken opliep, bleef het sterftecijfer relatief laag.

Toch zou de politiek ervoor kunnen kiezen om ouderen een boosterprik te geven, vinden de virologen. Om het zekere voor het onzekere te nemen en de ouderen "veilig de winter in te sturen", aldus Van Leer. Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) maakte laatst bekend dat "de oudste ouderen" een derde prik kunnen krijgen, maar details hierover worden pas volgende maand bekend.

Ondertussen gaan we naar een situatie toe waarin corona niet meer weggaat. Volgens Van Leer komt er zelfs een moment "dat iedereen corona gehad heeft". Geurts van Kessel is hier minder zeker van. Volgens haar hangt dit af van verschillende factoren zoals iemands gedrag en omgeving. "Zijn anderen gevaccineerd? Of zijn het mensen die wel gevaccineerd zijn, maar vanwege een ziekte een verzwakte weerstand hebben?"

Wat dat betreft is het bereiken van groepsimmuniteit volgens haar nog steeds heel erg zinvol. "Hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe kleiner de kans is op doorbraken. Kwetsbaren hebben zo minder kans om het virus op te lopen."

Naarmate meer mensen gevaccineerd zijn of een infectie doorgemaakt hebben, wordt het virus vanzelf minder gevaarlijk. Tenzij er een variant van het coronavirus opduikt, die door het immuungeheugen heen breekt. Al zou dat volgens Van Leer niet logisch zijn.

"Dit virus is vooral bezig zo besmettelijk mogelijk te zijn, niet om mensen dood te maken. De succesvolste virussen - al leven ze niet eens - maken mensen mild ziek, zodat iemand zich goed genoeg voelt om naar de bioscoop of kroeg te gaan en niet in bed hoeft te liggen." Zo vergroten virussen de kans op verspreiding.

Mocht het coronavirus toch muteren tot een veel dodelijker virus, dan zou dit op "stom toeval" berusten, zegt van Leer. Daarom is het volgens haar belangrijk dat instanties als wereldgezondheidsorganisatie WHO en in Nederland het Outbreak Management Team (OMT) en het RIVM "de vinger strak aan de pols blijven houden".

We zijn benieuwd naar je mening over dit artikel. Klik hier om je feedback achter te laten in een korte vragenlijst van een minuut.