De coronapas wordt vooral gebruikt om de anderhalvemetermaatregel op een veilige manier te schrappen, zei het demissionaire kabinet op de persconferentie waarop die werd aangekondigd. De vaccinatiegraad in Nederland is hoog (ruim 84 procent van de Nederlanders boven de twaalf jaar is volledig gevaccineerd), maar blijkbaar nog niet zo hoog (86 procent) dat we net als Denemarken al volledig zonder maatregelen kunnen.

Het Outbreak Management Team (OMT) gaat uit van zo'n 1,8 miljoen niet-geïmmuniseerden in Nederland: mensen die niet gevaccineerd zijn en nog niet besmet zijn geweest met het virus. Daar kan nog een groot aantal ziekenhuisopnames uit voortkomen: naar schatting tussen de 16.000 en 22.000. De toegevoegde waarde van de coronapas bij het voorkomen van die opnames is volgens het RIVM echter niet in exacte cijfers uit te drukken met modellen. Daarvoor is de pas "te grillig".

"Het OMT heeft alleen gezegd dat zo'n pas effectief zou kunnen zijn, mits het goed uitgevoerd wordt", aldus een RIVM-woordvoerder tegen NU.nl. "Als je de coronamaatregelen loslaat, vinden er meer contacten plaats, wat de kans op verspreiding van het virus vergroot. Als we die contacten willen toelaten, neemt zo'n pas die aantoont dat mensen beschermd zijn een forse hap uit je potentiële bron van besmettingen."

Het ministerie van Volksgezondheid zegt dat de pas niet bedoeld is om besmettingen 100 procent te voorkomen, maar om het risico op besmetting van kwetsbare mensen te verkleinen en eventueel de vaccinatiebereidheid nog wat verder op te krikken.

"Gezien de huidige druk op de zorg en een waarschijnlijke griepgolf, is het zaak om te voorkomen dat ziekenhuisopnames zich allemaal in korte tijd voordoen, maar juist gespreid over de tijd plaatsvinden. Daarnaast zetten we de komende tijd alles op alles om de vaccinatiegraad verder te verhogen."

Het ministerie wijst erop dat coronatoegangsbewijzen in Nederland al langer werden gebruikt voor toegang tot sportwedstrijden en evenementen. Dat was nog voor de pas in bijvoorbeeld de binnenhoreca verplicht werd. Ook toen waren de voorkomen besmettingen niet in exacte cijfers uit te drukken.

Wel werd duidelijk dat de (gedeeltelijke) aanwezigheid van publiek bij bijvoorbeeld Eredivisie-wedstrijden en de Grand Prix van Nederland niet tot grote nieuwe uitbraken leidde, mede dankzij de inzet van de toegangsbewijzen. Onder de aanwezigen bij de Formule 1 in Zandvoort werden bijvoorbeeld slechts 91 besmettingen geregistreerd, ongeveer 0,045 procent van de bezoekers.

Wat betreft toegang tot horecazaken en culturele locaties is niet specifiek onderzocht wat het effect van het gebruik van de coronapas is. Wel vroeg VWS de Gezondheidsraad om "advies over de ethische en juridische voorwaarden wat betreft het inzetten van dergelijke bewijzen", aldus een woordvoerder van het ministerie. Ook het RIVM en het OMT hebben volgens het ministerie "zowel bij de eerdere inzet als bij de uitbreiding daarvan een adviserende rol gehad".

VWS vindt dat de eerdere inzet van coronatoegangsbewijzen bij voetbalstadions al bewees dat de maatregel "goed uitvoerbaar en van toegevoegde waarde" is. "Het OMT wijst daar in zijn recentste advies ook op en stelt dat het coronatoegangsbewijs een belangrijke bijdrage levert aan het reduceren van het risico op besmetting tijdens evenementen."

Veel horecaondernemers waren het niet eens met de introductie van de coronapas in hun sector en lieten na de aankondiging van het kabinet weten niet strikt te gaan controleren.

Het kabinet benadrukte al dat er gehandhaafd zal worden als de verplichting om coronatoegangsbewijzen te controleren niet nageleefd wordt, maar het lijkt erop dat de uitvoering niet overal even grondig is.

Wat er gebeurt als de controle niet goed wordt uitgevoerd, bleek volgens het RIVM afgelopen juli al. Toen explodeerden de besmettingscijfers nadat de kroegen en nachtclubs weer open mochten terwijl nog niet iedereen gevaccineerd was. De controle op toegangsbewijzen bleek fors tekort te schieten.

"Er werd toen veel gesjoemeld, terwijl iedereen losging. Dan is het zeker niet effectief", aldus de RIVM-woordvoerder. "Het is nooit 100 procent effectief, maar als alleen beschermde mensen ergens binnenkomen, is de kans op overdracht gewoon veel kleiner."

De toegevoegde waarde van de coronapas, en daarmee het (mis)lukken van de inzet ervan, ligt dus grotendeels in handen van mensen zelf. Uiteindelijke draait het volgens VWS om een eenvoudig credo: "Door de inzet van coronatoegangsbewijzen verklein je het risico op verspreiding van het virus."