Allereerst: welke vormen van geweld mag de politie eigenlijk inzetten?

De politie en de krijgsmacht hebben in Nederland een geweldsmonopolie, wat inhoudt dat geweld mag worden gebruikt. Dit is wel gebonden aan regels. Geweld mag alleen worden ingezet als er geen andere opties meer zijn.

Zo zag een agent in Rotterdam zich genoodzaakt een waarschuwingsschot te lossen nadat ze in het nauw was gedreven door relschoppers. De afweging dan is dat praten niet meer helpt.

Agenten hebben verschillende geweldsmiddelen, zoals een dienstwapen, pepperspray en een wapenstok. Bij de rellen zijn ook diensthonden ingezet, die zich kunnen vastgrijpen in de benen van een relschopper, en zijn waterkanonnen gebruikt om de menigte uiteen te drijven.

De politie legt verantwoording af als geweld is gebruikt. Een hulpofficier van Justitie (hovj) toetst het gebruikte geweld en kan bepalen dat er nader onderzoek moet worden uitgevoerd. Als dit onderzoek is uitgevoerd buigt een commissie zich over de vraag of het geweld voldeed aan de wettelijke eisen.

Bij het gebruik van het vuurwapen volgt standaard een onderzoek vanuit de Rijksrecherche.

Hoe zit dat met 'romeo's' of 'stillen'?

De afgelopen tijd wordt veel gepraat over de inzet van undercoveragenten tijdens demonstraties en rellen. Deze undercoveragenten, onderdeel van speciale arrestatieteams, mengen zich tussen relschoppers of demonstranten om de "raddraaiers" eruit te vissen.

Ze zijn getraind op het herkennen van de personen die informeel het gezag hebben, zo legde politiewetenschapper Jaap Timmer eerder aan NU.nl uit. Deze persoon trekken ze uit de groep en stoppen ze in een arrestantenbusje.

Op sociale media klinkt hier en daar de kritiek dat de agenten in burger juist escalerend werken. Dit lijkt de politiewetenschapper "zeer onwaarschijnlijk" en ook de politie heeft eerder aan NU.nl laten weten dat in geen geval agenten op pad worden gestuurd om geweld te forceren.

Op Twitter worden regelmatig pogingen gedaan de agenten te ontmaskeren. De korpschef van de Nationale Politie Henk van Essen noemt dit dinsdag in De Telegraaf "on-Nederlands, ongekend en ontoelaatbaar. Niet alleen zij, ook hun families worden hierdoor getroffen. Deze intimidatie gaat een grens over. Het is verwerpelijk."

Waarom een noodverordening als je toch al niet naar buiten mag?

Meerdere gemeentes hebben de afgelopen dagen besloten een noodverordening in te stellen of een bepaald gebied aan te wijzen als veiligheidsrisicogebied. NU.nl kreeg meermalen de vraag wat dat voor zin had, als toch al niemand na 21.00 uur buiten mag komen.

In het geval van een noodverordening geldt echter dat, bij het negeren ervan, het op je strafblad komt. Een boete voor het negeren van een noodverordening kan daarbij ook oplopen tot 400 euro, wat fors meer is dan de 95 euro boete die je krijgt voor het negeren van de avondklok.

Bovendien kan een noodverordening eerder worden ingesteld dan de avondklok, bijvoorbeeld al vanaf 20.00 uur, zodat de politie meteen kan controleren wie geen goede reden heeft om in een bepaalde wijk te zijn.

Welke straffen kunnen relschoppers verwachten?

Het is een beetje een flauw antwoord, maar hier valt niet eenduidig iets over te zeggen. Een rechter kijkt bij elke relschopper naar wat diegene heeft gedaan en wat de persoonlijke omstandigheden zijn.

Voor sommigen zal dit neerkomen op een (deels) onvoorwaardelijke celstraf, zeker als bijvoorbeeld geweld is gebruikt tegen agenten, anderen krijgen een taakstraf. Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) heeft daarnaast gezegd dat hij de schade gaat verhalen op de hooligans. Dit kan neerkomen op duizenden euro's.

De Tweede Kamer debatteert overigens dinsdag over of een taakstrafverbod ingesteld moet worden voor geweld tegen hulpverleners. De rechtspraak is hier geen voorstander van, omdat het belemmerend werkt bij het maatwerk van rechters. "Iemand die een politieagent een duw geeft omdat hij ziet dat zijn beste vriend een duw krijgt is dan wat anders dan iemand die er zomaar op los gaat meppen", aldus strafrechter Lieneke de Klerk.