NU.nl
Ernst Kuipers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ), noemde het aantal ziekenhuisopnames van de eerste golf een vloedgolf en de tweede golf een tsunami. De piek was tijdens de eerste golf hoger, maar de "golf" houdt nu langer aan. Hoe komt dat?
Het aantal gemelde positieve gevallen van een coronabesmetting daalt al even en het aantal coronagevallen in ziekenhuizen is stabiel, dus het zou goed kunnen dat we ook die piek hebben bereikt.
De hoogte van die piek: ongeveer 250 opnames per dag op de gewone verpleegafdeling. Het toppunt van het aantal opnames op de intensive care zou dan op zo'n vijftig per dag liggen.
Hoe anders was dat afgelopen voorjaar tijdens de eerste golf, toen de top van het aantal ziekenhuisopnames eind maart werd bereikt en op maar liefst 474 opnames per dag lag. Het aantal dagelijkse ic-opnames was op het toppunt van de eerste golf ook ruim twee keer zo groot als tijdens de tweede golf.
Niks aan de hand, zou je kunnen denken, als de aantallen nu zoveel lager liggen dan tijdens de eerste golf, waarom doen we dan zo moeilijk over de druk op de zorg? We hebben toch nog een flinke marge ten opzichte van de situatie in maart?
Op basis van alleen die ziekenhuiscijfers is die conclusie juist, maar er zijn grote verschillen tussen de eerste en tweede golf, waardoor de druk op ziekenhuizen nu misschien wel groter is dan afgelopen voorjaar.
In maart werden ziekenhuizen plotseling overspoeld met coronapatiënten. (Foto: ANP)
Aantal opnames daalt veel langzamer
"We zagen plotseling enorme patiëntenaantallen op ons afkomen", blikt Ernst Kuipers terug op de eerste golf. Het coronavirus had zich wekenlang ongemerkt door Nederland kunnen verspreiden en plotseling werden ziekenhuizen overspoeld met coronapatiënten.
Door hard in te grijpen, kon het kabinet ternauwernood voorkomen dat ziekenhuizen de toestroom echt niet meer aankonden. Van niet meer handen schudden tot het sluiten van de horeca en scholen, de maatregelen volgden elkaar in rap tempo op.
Het had als gevolg dat, na het bereiken van de piek, de besmettingsaantallen en de daaropvolgende ziekenhuisopnames ook snel kelderden. Nu is dat totaal anders.
"De omslag is veel minder abrupt", zegt Kuipers en doordat de maatregelen veel minder rigoureus werden genomen kon het aantal patiënten lang doorstijgen en duurt het waarschijnlijk ook langer voordat het zich weer op een acceptabel niveau bevindt.
Volgens minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) ligt de piek weliswaar lager, maar is het totale aantal ziekenhuis- en ic-opnames in de tweede golf wel groter dan in de eerste golf. "Op de ic scheelt dat een kwart en in de reguliere opnames (verpleegafdelingen, red.) nog veel meer."
Gerichte maatregelen zorgen voor hogere R
De hoogte van de R is iets waar tijdens de coronacrisis veelvuldig over gesproken wordt. Die R is het reproductiegetal, dat aangeeft hoeveel mensen worden besmet door iemand die het coronavirus bij zich draagt. Als dat onder de 1 ligt, neemt het aantal besmette personen af. Ligt de R boven de 1, dan neemt het toe.
Op het hoogtepunt, eind februari, was het reproductiegetal 2,2. Dat houdt in dat op dat moment honderd personen met het coronavirus dit doorgaven aan 220 mensen.
Omdat we toen van geen coronamaatregelen in korte tijd naar de 'lockdown' gingen, daalde het reproductiegetal ook snel. In een maand tijd ging het van de 2,2 naar 0,71 op 24 maart.
De piek was dus hoog, maar daarna daalde het ook relatief snel. Dat is nu anders. Omdat de meeste mensen zich sinds de eerste golf al aan bepaalde basisvoorwaarden houden (afstand houden, handen wassen) is de R automatisch al minder hoog.
Sinds half mei bevindt het reproductiegetal zich vrijwel continu boven de 1, maar zo hoog als begin dit jaar, is dit niet meer geweest. Dat betekent echter ook dat de R niet meer zo hard daalt, omdat mensen zich al aan bepaalde basisregels houden, wat de kans op besmetting al verkleint.
Omdat we nu over meer gegevens over de verspreiding van het virus beschikken, worden maatregelen gerichter genomen. "Bij de maatregelen zie je niet onmiddellijk een enorm effect op de R", aldus minister De Jonge. "Dat gaat veel geleidelijker."
"We proberen nu om maatregelen veel preciezer te 'tunen' en kunnen veel gerichter berekenen wat de impact zou kunnen zijn", legt Kuipers uit.
Dat berekenen doet het RIVM dan ook veelvuldig. Met de huidige maatregelen wordt gemikt op een reproductiegetal van 0,88. Met nog zwaardere maatregelen - zoals voor enkele regio's wordt overwogen - zou dat nog verder kunnen dalen.
Het reproductiegetal daalt nu minder snel dan in maart. (Foto: ANP)
Reguliere zorg gaat zoveel mogelijk door
Het aantal ziekenhuisopnames daalt dus minder snel dan in het voorjaar, maar een ander verschil met de eerste golf is dat nu de reguliere zorg zoveel mogelijk door moet gaan in ziekenhuizen. In maart werd in de ziekenhuizen als het ware alles - op de acute zorg na - aan de kant geschoven en ging de focus vol op het coronavirus.
"We wisten niks van het virus en hadden de mondkapjes niet", vertelt Kuipers. Nu is dat anders. "We proberen het koste wat kost te combineren met de reguliere zorg."
Helemaal lukt dat niet, want om op de verpleegafdelingen ruimte te creëren voor coronapatiënten wordt een derde van de reguliere zorg nu niet verleend. Maar de rest van de zorg gaat gewoon door en dat betekent dat personeel, dat in de eerste golf nog kon bijspringen, dat nu niet kan. Daarnaast worden de bedden bezet door reguliere patiënten én coronapatiënten, wat de druk op ziekenhuizen hoger maakt.
